Το Βυζαντινό Κάστρο του Οριόντα ή Ρέοντα, βρίσκεται στα ΒΔ της Παλιοχώρας στην κορυφή του βουνού Ορίοντας. Υψώνεται στη βόρεια άκρη του οροπεδίου της Βασκίνας, κοντά στην έρημη πλέον Παλιόχωρα.
Έμε νιουρίζουντε ότσι όταν σ’ έμε γράφουντε σ’ έμε μαθέντε>Γνωρίζουμε ότι όταν τα γράφουμε τα μαθαίνουμε.
Aπό , Σωτήρης Λυσικάτος ,Τσακώνικο Ανθολόγιο Tόμος Θ ,Αρχείον Τσακωνιάς ,2006
Α Παλιοχώρα έκι πρεσού παλιά χώρα.Μπρού μα ναθεί ο Πραστέ όρπα ήγκι μαζουτοί οι παλιοί παππούδε νάμου.Είνι αούντε ότσι έτανι α χώρα έκι έχα 40 αγίουνε τσαι 40 κηγάδια.Έδαρι ονι οραμού γκανένα όρπα το χειμωνικό.Το καουτσαίρι είνι αραμούντε τσοπάνηδε τσ’οσοι είνι σερίντουντε του χούρε. Σε πρεσσοί μερίλε έσ’ ορού παλαιοί βροντατοί τσέλε.Τα χώρα έτανι ν’ εκαστρέβαϊ το Σταυροφόροι το 1215 τσαι μετά πάλι οι Τούρτσοι.Τα παλιά τραγούδια είνι αούντα ότσι όρπα ενάτε ατσά μάχη τσ’ εσκοτούταϊ δύο αθύνε ο Κώστα τσ’ο Αλέξη.Γι αυτό ένα μέρι ταν Παλιοχώρα ν’είνι αούντε «τον Κώστα».Απότανι τα μάχη εγκλυτούκαϊ κάτσι λίγοι τσ’ αργούτερα εφτιάκαϊ τον Πραστέ.
Α νέα χώρα , ο Πραστέ, έκι ατσά πολικεία τσ’ έκι έχα δικό σι δεσπόκη.Έκι α επισκοπή «Ρέοντος και Πραστού».Το όνομα «Ρέοντος» ένι από τον «Οριόντα». Είνι αούντε ότσι πρεσού παλιά όρπα έκι νία πολικεία «Ορεοί».
Λεξιλόγιο
Πρεσού=πολύ,μπρού=πριν,να ναθεί=να γίνει,είνι αούντε=λένε,αγίουνε=εκκλησίες, όνι αραμού=δεν μένει, σερίντουντε=θερίζουν,βροντατοί τσέλε=χαλασμένα σπίτια, ατσά=μεγάλη,αθύνε=αδέλφια,αποτάνι=από εκείνη, ψεά=ψηλά,εδάτσε=έκαψε, ηγκι παρίντε=έρχονται,όσι ξεκάζου=δεν κοιτάς, πακούει=πλακώσει
Άγνωστες λέξεις
- Κια ένι α Παλιοχώρα ?(όρα το χάρτη)>
- Πόσοι αθροίποι ένι έχα α Παλιοχώρα έδαρι?>
- Από ποίε εκαταστρέφτε α Παλιοχώρα τσαι πότε?
- Πουρ ενάτε ο Πραστέ?
- Τσ’ έσι πορού να οράρε από τον Εριόντα?>
- Γιατσί εφύγκαϊ οι αθροίποι από τον Πραστέ?>
- Ποίερ άλοι ηγκι παρίντε όργι τσι γιατσί?
- Γιατσί ένι πρέπουντα να ξέρουμε κα εντανι ταν ιστορία?
========================================
Η Παλιοχώρα
Η Παλιοχώρα ήταν πολύ παλιά πόλη.Πριν να γίνει ο Πραστός εκεί ήταν μαζεμένοι οι παλιοί παππουδες μας. Λένε ότι εκείνη η πόλη είχε 40 εκκλησίες και 40 πηγάδια.Εδώ δεν μένει κανένας εκεί το χειμώνα.Το καλοκαίρι μένουν τσοπάνηδες και όσοι θερίζουν τα χωράφια.Σε πολλά μέρη βλέπεις παλιά χαλασμένα σπίτια. Την πόλη εκείνη την κατέστρεψαν οι Σταυροφόροι το 1215 και μετά πάλι οι Τούρκοι.Τα παλιά τραγούδια λένε ότι εκεί έγινε μεγάλη μάχη και σκοτώθηκαν δύο αδελφοί ο Κώστας και ο Αλέξης.Για αυτό ένα μέρος στην Παλιοχώρα το λένε του «Κώστα».Από εκείνη την μάχη εγλύτωσαν κάτι λίγοι και αργότερα έφτιαξαν τον Πραστό.
Ψηλά στην Παλιοχώρα είναι ένα βουνό. Επάνω στο βουνό είναι ένα παλιό χαλασμένο κάστρο, ο Οριώντας (Οζιόντας).Εκεί εγίνοντο οι πόλεμοι.Από εκεί βλέπεις το Ναύπλιο, όλη την Αργολίδα, τον Ταϋγετο, τον Πραστό και το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου της Καρυάς.
Η νέα πόλη , Ο Πραστός, ήταν μεγάλη πολιτεία και είχε δικό του αρχιεπίσκοπο.Ήταν η επισκοπή «Ρέοντος και Πραστού».Το όνομα «Ρέοντος» είναι από τον «Οριόντα». Λένε ότι πολύ παλιά εκεί ήταν μία πολιτεία «Ορεοί».
Όταν ο Ιμπραήμ έκαψε τον Πραστό οι άνθρωποι έφυγαν και έτσι έγινε το Λεωνίδιο, ο Άγιος Ανδρέας, ο Τυρός, τα Σαπουνακέϊκα,τα Πέρα Μέλανα και ο Πραματευτής. Σιγά -σιγά ήρθαν και άλλοι κυνηγημένοι από τους Τούρκους από όλη την Πελοπόννησο,την Κρήτη και άλλα μέρη.Έτσι έγινε η Τσακωνιά που ξέρουμε σήμερα. Δύο άλλα χωριά κοντά στον Πραστο πολύ παλαιά ,είναι η Καστάνιτσα και η Σίταινα(Πληροφορίες Νικόλα Γκουβούση-Μπαρμπανικόλα.Τυρός 1987)
- 1) Κια ένι α Παλιοχώρα ?(όρα το χάρτη)>
- Που είναι η Παλιοχώρα? (κοίταξε τον χάρτη)
- Α Παλιόχωρα ένι τάνου από το Τερέ
- Η Παλιοχώρα είναι π’ανω απο τον Τυρό.
- 2) Πόσοι αθροίποι ένι έχα α Παλιοχώρα έδαρι?>
- Πόσους ανθρώπους είχε η Παλιοχώρα?
- Έδαρι α Παλιόχωρα όνι έχα γκανενα να αραμού όρπα το χειμωνικό .
- Εδώ η Παλιοχώρα δεν είχε κανένα να μένει εκεί το χειμώνα.
- 3) Από ποίε εκαταστρέφτε α Παλιοχώρα τσαι πότε?
- Από ποιόν καταστράφηκε η Παλιοχώρα και πότε?
- Ταν Παλιόχωρα ν’ εκαταστρέβαϊ οι Σταυροφόροι το 1215 τσαι μετά πάλι οι Τούρτσοι.
- Την Παλιοχώρα την κατέστρεψαν οι Σταυροφόροι το 1215 και πάλι οι Τούρκοι
- 4) Πουρ ενάτε ο Πραστέ?>
- Πότε έγινε ο Πραστός?
- Ο Πραστέ ενάτε από κάτσι λίγοι αθροίποι π’ εγλυτούκαϊ μετά από τα μάχη με του Τούρτσοι.
- Ο Πραστός έγινε από λίγους ανθρώπους που εγλύτωσαν από την μάχη με τους Τούρκους.
- 5) Τσ’ έσι πορού να οράρε από τον Εριόντα?>
- Τι μπορούσες να δεις απο τον Οριώντα?
- Από τον Εριόντα έσ’ πορού να οράρε τ’ Ανάπλι ,όα ταν Αργολίδα ,τον Ταΰγετε,τον Πραστέ τσαι το μοναστσήρι τον Άγιε Νικόα τα Καρυά.
- Από τον Οριόντα βλέπεις το Ναύπλιο, όλη την Αργολίδα, τον Ταϋγετο, τον Πραστό και το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου της Καρυάς.
- 6) Γιατσί εφύγκαϊ οι αθροίποι από τον Πραστέ?>
- Γιατί έφυγαν οι άνθρωπι από τον Πραστό?
- Οι αθροίποι εφύγκαϊ από τον Πραστέ όταν ο Μπραΐμη ν’ εδάτσε.
- Οι άνθρωποι έφυγαν από τον Πραστό όταν ο Ιμπραήμ τον έκαψε
- 7) Ποίερ άλοι ηγκι παρίντε όργι τσι γιατσί?>
- Ποίοι άλλοι ηρθαν εκει και γιατί?
- Ήγκιαϊ παρίντε όργι τσ’ αλοι πρεσσοί από όα τα Πελοπόννησο ,ταν Κρηκη τσ’ άβα μέρη γιατσί ήγκιαϊ τσυνηγητοι από του Τούρτσοι.
- ¨Ηρθαν εκεί και άλλοι από όλη την Πελοπόννησο,την Κρήτη και άλλα μέρη γιατί ήταν κυνηγημένοι από τους Τούρκους
- 8) Γιατσί ένι πρέπουντα να ξέρουμε κα εντανι ταν ιστορία?>
- Γιατί πρέπει να ξέρουμε καλά εκείνη την ιστορία?
- Γιατσί έτρου ενάτε α Τσακωνιά π’ έμε ξέρουντε σάμερε.Ολβιος, ὅστις τῆς ἱστορίας ἔσχε μάθησιν».
- Γιατί έτσι έγινε η Τσακωνιά που ξέρουμε σήμερα.”Ολβιος, ὅστις τῆς ἱστορίας ἔσχε μάθησιν»
Περίληψα α Παλιοχώρα τα Τσακώνικα
Α Παλιοχώρα έκι πρεσού παλιά χώρα.Μπρού μα ναθεί ο Πραστέ είνι αούντε έκι έχα 40 αγίουνε τσαι 40 κηγάδια.Έδαρι ονι οραμού γκανένα όρπα το χειμωνικό.Το καουτσαίρι είνι αραμούντε τσοπάνηδε τσ’οσοι είνι σερίντουντε του χούρε. Τα χώρα έτανι ν’ εκαστρέβαϊ το Σταυροφόροι το 1215 τσαι μετά πάλι οι Τούρτσοι. Από έτανι τα μάχη εγκλυτούκαϊ κάτσι λίγοι τσ’ αργούτερα εφτιάκαϊ τον Πραστέ.
Ψεά ταν Παλιόχωρα ένι ένα σίνα .Τάνου το σίνα ένι ένα παλιέ βροντατέ κάστρε, ο Οριόντα (Οζιόντα). .Απ’ όρπα εσ’ ορού τ’Αναπλι, όα ταν Αργολίδα, τον Ταϋγετε,τον Πραστέ τσαι το μοναστήρι ,τον Άγιε Νιλόα τα Καρύα.
Α νέα χώρα , ο Πραστέ, έκι ατσά πολικεία τσ’ έκι έχα δικό σι δεσπόκη, έκι α επισκοπή «Ρέοντος και Πραστού».Το όνομα «Ρέοντος» ένι από τον «Οριόντα».
Όταν ο Μπραϊμη εδάτσε τον Πραστέ οι ανθροίποι εφύγκαϊ τσ’ έτρου ενάτε ο Άγιε Λίδη, ο Άγιε Αντρία, ο Τερέ, ήγκιαϊ παρίντε τσ’ άλοι τσυνηγητοί από του Τούρτσοι από όα τα Πελοπόννησο, ταν Κρήκη τσ’ άβα μέρη.Έτρου ενάτε α Τσακωνιά .Δύο άλοι χώρε κοντά τον Πραστέ ,πρεσού παλαιοί, είνι α Καστάνιτσα τσαι α Σίταινα
Σημειώσεις και ασκήσεις
Από ,Ιωάννης Μαρνέρης
Παλιόχωρα Κυνουρίας Αρκαδίας (α μάτη νάμου)!
Η Παλαιοχώρα (Τοπική Κοινότητα Τυρού – Δημοτική Ενότητα ΤΥΡΟΥ), ανήκει στον δήμο ΝΟΤΙΑΣ ΚΥΝΟΥΡΙΑΣ της Περιφερειακής Ενότητας ΑΡΚΑΔΙΑΣ που βρίσκεται στην Περιφέρεια Πελοποννήσου, σύμφωνα με τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας όπως διαμορφώθηκε με το πρόγραμμα “Καλλικράτης”.
Η επίσημη ονομασία είναι “η Παλαιοχώρα”. Έδρα του δήμου είναι το Λεωνίδιο και ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα Πελοποννήσου.
Κατά τη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας με το σχέδιο “Καποδίστριας”, μέχρι το 2010, η Παλαιοχώρα ανήκε στο Τοπικό Διαμέρισμα Τυρού, του πρώην Δήμου ΤΥΡΟΥ του Νομού ΑΡΚΑΔΙΑΣ.
Η Παλαιοχώρα έχει υψόμετρο 780 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας.
Το Βυζαντινό Κάστρο του Οριόντα ή Ρέοντα, βρίσκεται στα ΒΔ της Παλιοχώρας στην κορυφή του βουνού Ορίοντας. Υψώνεται στη βόρεια άκρη του οροπεδίου της Βασκίνας, κοντά στην έρημη πλέον Παλιόχωρα.
Ιστορία
Ο Οριόντας ήταν παλιά ολόκληρος βυζαντινός οικισμός ο οποίος ήταν οχυρωμένος αλλά δεν συνδέθηκε ποτέ με σπουδαία ιστορικά γεγονότα. Ο οικισμός αυτός εγκαταλείφθηκε το 17ο αιώνα, όταν άρχισε να ακμάζει ο γειτονικός Πραστός.
Το κάστρο δεν αναφέρεται σε βυζαντινές πηγές, ωστόσο απαντά σε έργα νεώτερων περιηγητών, όπως στον Leake, στον Curtius, στον Bursian και στον Philippson. Η ονομασία «Οριόντας» προέρχεται πιθανώς από τον αρχαίο οικισμό Ορειοί (παλαιότερη ονομασία των Βρασιών ή Πρασιών)
Ο Ρέοντας (Rionde) αναφέρεται στο Γαλλικό Χρονικό του Μορέως (§ 868-869) περί το 1303, σχετιζόμενος με την γειτονική κώμη Seate (Σίταινα), τμήμα της οποίας δόθηκε ως αντιπαροχή στον κόμη της Κεφαλονιάς Ριχάρδο Ορσίνι, για την αποπληρωμή παλαιότερου χρέους του Φίλιππου της Σαβοΐας. Αναφορά στον Ρέοντα συναντάμε και σε Χρονικό που αποδίδεται στον Σφραντζή σχετικά με την ανταλλαγή της Αθήνας και της Θήβας με περιοχή της Τσακωνιάς που δόθηκε στη σύζυγο του Antonio Acciaiuoli Μαρία Μελισσηνή, μετά το θάνατό του τελευταίου το 1435.
Από τον Οριόντα προέρχεται και ο εκκλησιαστικός τίτλος της επισκοπής Ρέοντος (αργότερα έγινε και Πραστού), η οποία αναφέρεται από τον 13ο αιώνα σε χρυσόβουλο του Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου, αλλά και το προσονύμιο Ρεοντινός, που έχει δοθεί στο εγκαταλελειμμένο μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου.
Σύμφωνα με κάποιες μαρτυρίες το κάστρο χρησιμοποιήθηκε από τους Έλληνες αγωνιστές κατά την Ελληνική Επανάσταση και μάλιστα, λέγεται, ότι για ένα διάστημα ήταν εκεί και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στο σημείο βρέθηκαν εργαλεία και σκεύη από τη Νεολιθική εποχή.
Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία
Πρόκειται για οχυρωμένο οικισμό, όπως φανερώνουν τα λείψανα κτισμάτων εντός του περιβόλου, ο οποίος είχε ακανόνιστο σχήμα λόγω της μορφολογίας του βράχου. Ο περίβολος είναι από ξερολιθιά και στο μεγαλύτερό του μέρος έχει πλέον καταπέσει.
Το κάστρο είναι σχετικά μικρής έκτασης, ενώ η είσοδος σε αυτό δεν διακρίνεται. Λείψανα τετράγωνου πύργου που διατηρείται ακόμη σε ύψος περίπου 3μ. σώζονται στο μέσον της ανατολικής πλευράς του τείχους. Ο πύργος είναι κατασκευασμένος από αδρά επεξεργασμένους λίθους, ασβεστοκονίαμα και τμήματα κεράμων.
Κατάλοιπα ενός ακόμη πύργου σε χειρότερη κατάσταση διατήρησης διακρίνονται στη νοτιοανατολική γωνία του κάστρου. Επίσης, εντός περιβόλου εντοπίζεται και πεσμένο τμήμα αψίδας ανοίγματος με κεραμοπλαστική διακόσμηση.
Άγνωστο στις μεσαιωνικές πηγές το Κάστρο του Οριόντα κατάφερε να διασώσει λείψανα από τις οχυρώσεις του στην κορυφή του ομώνυμου βουνού, που υψώνεται στη βόρεια άκρη του οροπεδίου της Βασκίνας, κοντά στην έρημη πλέον Παλιόχωρα.
Σύμφωνα με τους ντόπιους, η ρεματιά του Αητού που οδηγεί στον Οριόντα πήρε το όνομά της στα χρόνια της επανάστασης, όταν «σκοτώσανε εδώ έναν αητό και στην κοιλιά του βρήκανε το δάχτυλο με το δαχτυλίδι ενός Πρασιώτη, που σκοτώθηκε στην Άλωση της Τριπολιτσάς». Το όνομα του κάστρου προέρχεται από τον αρχαίο οικισμό Ορειαίται, που υπήρξε περιφερειακός οικισμός της πόλης των Πρασιών και στην τσακώνικη διάλεκτο έγινε Ορζόντας – Οριόντας.
Από τον Οριόντα προέρχεται και ο εκκλησιαστικός τίτλος της επισκοπής Ρέοντος (αργότερα έγινε και Πραστού), η οποία αναφέρεται από τον 13ο αιώνα σε χρυσόβουλο του Ανδρόνικου Β΄ Παλαιολόγου, αλλά και το προσωνύμιο Ρεοντινός, που έχει δοθεί στο εγκαταλελειμμένο μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου. Στον Οριόντα άνθησε οικισμός των βυζαντινών χρόνων, ο οποίος οχυρώθηκε, αλλά δεν συνδέθηκε ποτέ με σπουδαία ιστορικά γεγονότα. Ο οικισμός αυτός εγκαταλείφθηκε το 17ο αιώνα, όταν άρχισε να ακμάζει ο γειτονικός Πραστός. Τα τείχη ήταν κατασκευασμένα κυρίως με ξερολιθιά, τα οποία στεφάνωναν το βουνό εκτός από τη βόρεια πλευρά όπου είχε προστεθεί ασβεστοκονίαμα. Τα τείχη έχουν μετατραπεί πλέον σε λιθοσωρούς στις πλαγιές, όπως και τα οικήματα των Τσακώνων που είχαν κτιστεί στο πλάτωμα της κορυφής. Μόνον ένας τετράγωνος πύργος προς την ανατολή στέκεται όρθιος ακόμα και διατηρεί το ύψος του στα 3 μέτρα περίπου.
Πηγές
Σωτήρης Λυσικάτος ,Τσακώνικο Ανθολόγιο Tόμος Θ ,Αρχείον Τσακωνιάς ,2006
Κάστρο Οριώντα – Ελληνικά Κάστρα (kastra.eu)
Από την διασπορά Νοέμβριος 16,2024
astrosgr.com - Το Ιστορικόν Άστρος Κυνουρίας 