(Σ1=Τίποτα, Σ2=Πρόχειρο ,Σ3=Έτοιμο, Σ4=Δημοσιευμένο, ΙΔ=ΟΧΙ-ΜΟΝΟ ΓΚ)
Πίσω στην Αρχική σελίδα η Οι Τσάκωνες y
Σελ # 2 ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ (Α,Θ,Ο, Ενικ &Πληθ)
Σελ # 3 ΕΠΙΘΕΤΑ & ΜΕΤΟΧΕΣ (Α,Θ,Ο, Ενικ &Πληθ)
Σελ # 4 ΡΗΜΑΤΑ (Α,Θ,Ο, Ενικ &Πληθ)
Σελ # 5 ΡΗΜΑΤΑ (Χρονοι)
Σελ # 6 ΡΗΜΑΤΑ Ενεργητικη,Παθητικη-Οριστικη,Υποτακτικη,Προστακτικη)
Σελ # 7 ΑΚΛΗΤΑ
Σελ # 8 ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ
Σελ #9 ΔΙΑΦΟΡΑ-Ημερες,Μηνες
ΕΛ =Ελληνικα, ΤΣ=Τσακώνικα , ΛΜΤΠ=ΤΣ (Ν) ,ΚΣ=ΤΣ(Β)
Αρσενικο (ανδρας) ,Θηλυκο (γουναικα), Ουδετερο=Α,Θ,Ο
Ενικός,Πληθυντικός,
Ονον ,Γενικ. Αιτιατ=Εν,Πλ,Ον,Γε,Αι)
- Σελ # 2 ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ (Α,Θ,Ο, Ενικ &Πληθ)
ΜΑΘΗΜΑ 1
Α- Ένι θέου να μάθου τα γρούσσα νάμου
Θ- Ένι θέα να μάθου τα γρούσσα νάμου
(ΑΘ)- Ένι θέου-α (ΑΘ) να μάθου τα γρούσσα νάμου
λέω > ένι αού
εμένα> ενίου
εσένα> Ετίου
πως σε λένε? > πού ντ’είν’ αούντε?
Εμένα με λένε..>Ενίου μ’ είν’ αούντε….. εσένα? >Ετίου?
μαθαίνουμε να προφέρουμε σωστά το
ο ποντικός >ο π’ογκικό οι ποντικοί >οι π’ογκιτσοί
η πέρδικα >α π’έτζικα οι πέρδικες> οι π’έτζιτσε
- το πράσο >α απ’άρα τα πράσα > οι απ’άρε
Παράδειγμα:
ο σκύλος >ο κούε
η μητέρα >α μάτη
το παιδί> το καμπζί
ἀνδρας (σὐζυγος)>ἀτσωπο,ατσοἰποι,ατσοὐπου
- ἀνθρωπος>ἄθρωπο-αθροἰποι & -οὐπου
ονο- ο α τό οι οι τά
γεν- τού τά-ρ τού του του του
αιτ- τό-ν τά-ν τό τί-ρ τί-ρ τά
α ΑΡΣΕΝΙΚΑ ΣΕ -α-ου (ο τσίφτα , οι τσίφτου)
β ΑΡΣΕΝΙΚΑ ΣΕ -α-οι ( ο νομάτα, οι νομάτοι)
γ ΑΡΣΕΝΙΚΑ ΣΕ -α-ζαδε (ο βορία, οι βορζάδε)
δ ΑΡΣΕΝΙΚΑ ΣΕ -α-ε (ο πούα ,οι πούε )
ΑΡΣΕΝΙΚΑ ΣΕ -ε-ου (ο πέτσε, οι πέτσου)
- ΑΡΣΕΝΙΚΑ ΣΕ -ο-ου (ο μπλοκό, οι μπλοκού,μπλοτσοί)
τρίφτης > ο ,του, το – τσίφτα οι ,τι -τσίφτου
- ο τσίφτα,ο κάβουρα,ο ρεύτα,τα ακρινά,ο έμπορα, ο αγωγιάτα,ο βολάτα, ο λάρνακα,ο κώλακα,ο χρεοφελέτα, ο διαβάτα,ο μήνα,ο γείτονα
- νομάτης> ο, του, το – νομάτα οι, τι -νομάτοι
βορειάς> ο, του, το -βορία οι, τι -βορζάδε
το πόδι > ο, του, το -πούα οι. τι -πούε
πέτρος-α >ο, του, το -πέτσε-ου οι, τι -πέτσου
ξύλινο καρφί>ο, του,το-μπλοκό,ού οι.τι μπλοκού,μπλοτσοί
ΑΡΣ. ΣΕ -α-ε ο, του, το, τάχο-ου οι ,τι τάχου <ιδιο>
ΑΡΣ. ΣΕ -α-ε ο, του, το, τάχου οι, τι τάχου <ιδιο>
ΑΡΣ. ΣΕ -ι-ινε ο, του, το, αθί οι, τίρ αθίνε αθί αδελφός
ΑΡΣ.ΣΕ -ι-ινε ο, του, το, ούθι-ου οι, τίρ ουθίουνε
ΑΡΣ. ΣΕ -η-ηδε ο, του, το καουκή οι ,τι καουκήδε τιναχτής
- ΑΡΣ. ΣΕ -ου-ε ο, του, το βού οι ,τι βούε το βοδι
1-ποδι> (ΟΓΑ ο,του,τον) πούα ,( ΟΑ οι,του) πούε
2-ο μεγάλος,η,ο> ο ατσέ,ά,έ Πλυθ……………………………
3-ο γείτονας> ο γείτονα- α (ΑΘ) πλυθ……….
4-ΡΗΜΑΤΑ ???ΠΩΣ ΘΑ ΓΡΑΦΟΥΜΕ ΤΙΣ ΛΕΞΕΙΣ??????
- ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΦΤΙΑΞΟΥΜΕ ΕΝΑ ΚΑΝΟΝΑ??
- τσέα> σπίτι
ο γείτονασ> ο γείτονα ,η γειτόνισσα > α γειτόνισσα
ο συνωστισμός > ο συν-τοπίτα
ο κουμπάρος > ο κουμπάρε
- Στους γενικούς κανόνες* να προσθέσεις ότι : Στα ουσιαστικά αρσενικού γένους το ς ( τελικό) κάνει πτώση Ο κουμπάρος > ο κουμπάρο, ο παπάς > ο παπά ,ο ξάδελφος > ο τσάδεφο (*εγινε)
Λάδι > άι, ξύδι > γλυκάδι ,φαγητό > σομό ( σ> sh),κρέας > κρίε
ψάρι > ψάζ, τυρί > άρτουμα ,σαλάτα> σαλάτα ,αγγούρια> αγγούρια
- ντομάτες > ντουμάτε,ντομάτα > ντουμάτα ,φρούτα > φρούτα
ΓΚ=<….> < Να τα ελεκξεις?? >
μητέρα , μήτηρ > μάτη , κόρη) < θυγάτηρ> σάτη ,(νερό) ύδωρ > ύο απο αρχαια ΕΛ < απο μήτηρ=ματη>
ΑΑΑ ……. ενικ πληθ
βοριἀς > βορία βορζ’αδε
βουνὀ > σ’ινα σ’ινε
δρυς > τσ’ουα τσ’ουηδε-αδε
εργάτης > εργάτα εργάτε
κλεφτης > κρέφτα κρέφτοι
πὀδι > πούα πούε
σκὠληξ > πέτακα πετάκου
τρίφτης > τσ’ιφτα τσ’ιφτου
φονιἀς > φονία φονιάδε
ΓΚ Σημειωσεις
πόσου ένι χαιρουμένα πφη εμε έχουντε τόσου καλοί μαθητάδε…νία μόνιου διόρθωση για καλέ,
- ποσο χαίρομαι που έχουμε τοσο καλούς μαθητες, μία μόνο διόρθωση για καλό
Ονομαστικη σε ενικο και πληθυντικο <ο κανονας ειναι?>
<αρσενικο=Α,θηλυκο=Θ,ουδετερο=Ο>
αρσενικος,α.ο
θηλυκος.α,ο
ουδετερος, α,ο
νεος,α.ο
συγχωριανος,η,ο
Ελληνας,α.ο
πατριωτης,α,ι
μεταναστης,α,ο
φιλος,η.ο
αγαπητος,η.ο
αγαπημενος,η.ο
εραστης,α,ο <φιλος,α?>
<γκομενος?>
καλος,η.ο
κακος,η.ο
πονηρος.η,ο
δικαιος,α,ο
ειλικρινης,ης.ο
λογικος,η,ο
εξυπνος,η,ο
ωμορφος,η,ο
ωραιος,α.ο
μελαχροινος.η.ο
Ξανθος,α,ο
ασχημος,η,ο
ψηλος,η.ο
κοντος,η,ο
χοντρος, η.ο
αδυνατος,η.ο
λυπημενος,η,ο
ευτυχισμενος,η.ο
κλπ
προσωπο.χερι.ποδι,δακτυλο,ματι ,αυτι,μαλια, κεφαλι.σωμα
===================================
Επιθετα=Καλος,η,ο – οι,ες,α >Μετοχές=Χαρουμενος,η,ο-οι,ες,α >
===================================
ο μεγάλος,η,ο> ο ατσέ,ά,έ
ο μικρός ,ή,ό> ο μιτσί,ά ,
ίoς,η,o> γελαστέ,γελαστά,γελαστέ
ος,η,ο>ευτυχισμένε,ευχισμένα,ευτυχισμένε
Σελ # 4 ΡΗΜΑΤΑ (Α,Θ,Ο, Ενικ &Πληθ)
# 3 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΡΗΜΑΤΩΝ ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ
εγώ είμαι>Εζού ένι, εγώ δεν είμαι> εζού όνι
εγώ έχω > Εζού ένι έχου, εγώ δεν έχω> εζού ονι έχα
εγώ βλέπω** > Εζού ένι ορού (ομαλο ρἠμα)
Χρόνοι
εγώ γράφω >Εζού Ενι γραφου
εγώ κάνω > Εζού Ενι ποίου
————————————————————————
(δεν το εχουμε )κατόπιν το ανώμαλο έρχομαι> ένι παρίουΤΡΙΤΟΠΡΟΣΩΠΑ?
Αρεσω > ένι αρέσουντα (τριτοπροσωπα)–
————————————————————-ΓΚ <,,,,,,,,,> ΑΡΓΟΤΕΡΑ
ακοὐω > Ἐνι νἰου, νἰουα ,Ἐμε νιου’ντεμιλἀω > Ἐνι νιοὐ, νιοὐα ,Ἐμε νἰουντε
===================================
βλἐπω > Ἐνι οραου, οραουα ,Ἐμε οραουντε
γράφω > ένι γράφου – α
Διαβάζω> Ένι σβαΐχου
έρχομαι> ένι παρίου
θἐλω > Ἐνι θελου,θεα ,Ἐμε θεντε
κἀνω > Ἐνι ποίου ,ποίουα ,Ἐμε ποιοὔντε
κατεβαίνω > ένι καγκιούκου ( βρέχει μεταφορικά. κατεβάζει βροχή )
λἐω > Ἐνι αου ,αουα, Ἐμε αούντε ;
μαθαίνω> ένι μαθαίνου
μελετὠ > Ἐνι μελετού-α,Ἐμε μελεντε ,θα μελετησω> θα μελετηου
μιλἀω > Ἐνι νιοὐ, νιοὐα ,Ἐμε νἰουντε
Ξυπνώ > ένι ταίνου ( σηκώνομαι)πηγαίνω >ένι έγγου πού πας> Κια έσ’ έγγουτρώγω > τσούνου
σηκώνομαι> ένι ταίνουψήνω> ένι φτατέ
——————————————————–
Αρεσω > ένι αρέσουντα (τριτοπροσωπα)—————————————————-
Παθητικη
χαἰρομαι > Ἐνι χαιρουμένε-α ,Ἐμε χαιρουμεντεέρχομαι> ένι παρίου========================================
χρονοι ρηματος——————————————————————–
ενεσ- γράφω > ένι γράφου –
απαρα- έγραφα> έμα γραφου –
αμλε1- θα γράφω> θα γράφου
μλσ2- θα γράψω> θα γραψου
μλπ3- θα έχω γράψει> θα εχου- α γραφτέαορι-
έγραψα> εγράβα
παρα- έχω γράψει> Ένι έχου -α γραφτέυπερ- είχα γράψει > Ένα έχου -α γραφτ
έ—————————————————————-
ΕΙΜΑΙ>ΕΝΙ sel 92-94ΕΝΕΣΤΩΣ, ΑΡΝΗΣΗ .ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΑΡΝΗΣΗ . ΑΟΡΙΣΤΟΣ .ΜΕΛΛΩΝ . ΔΥΝΗΤΙΚΗ, ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ
- Εζού ένι , όνι , έμα, όμα, εστάμε, .. θα έμι , να έμα ,να έμι
- Εκιού έσι, όσι, έσα, όσα, εστάτερε, θα έσi, να έσα, να έσι
- Έντεν’η έν’ι, όν’ι, έκι, όκι, εστάτε , θα έν’ι, να έκι, να έν’ι
- Ένταν’η έν’ι, όν’ι, έκι, όκι, εστάτε, θα έν’ι, να έκι, να έν’ι
- Έγκεινι έν’ι, όν’ι, έκι, όκι, εστάτε, θα έν’ι, να έκι, να έν’ι
- Ενεί έμε, όμε, έμαϊ, όμαϊ ,εστάμαϊ, θα έμε, να έμαϊ, να έμε
- Εμού έτε, ότε, έταϊ ,όταϊ, εστάτατε, θα έτε, να έταϊ ,να έτε
Έντεϊ είνι, ούνι, ήκι, ούκi, εστάτανε *, θα είνι, να ήκι,να είνιΈνταϊ είνι, ούνι, ήκι, ούκι, εστάτανε *, θα είνι, να ήκι να είνι * η εστάταϊ
=====================================
μετο- γραμενος,η.ομετο -γραματισμενοςουσι- γραφη,γραμμα,γραψιμο
————————————————————-
Ενεστως,Παρατατικος,Αοριστος,Παρακειμενος
————————————————————
Να σε δω!> να ντ’οράου!Εσύ πού πας;> Εκιού κιά σ ‘ έγκου;Εσείς πού πάτε;> Εκιού κιά ‘ τ ‘ έγκουντε; (έτε έγκουντε)Εσύ τι θέλεις;> Εκιού τσ’ έσ’ τέα ;( θέα)Εσείς τι θέλετε;>Εμού τσ’ έτε θέντε;>θα τα μελετησω και θα τα πουμε παλιΘα σι μελετήου τσαι θα σ’ αλήουμε πάλι.
====================================
ΑΘ>δίνω>παίρνωφωναζω,ακούωπινωδιψαωμυρίζομαιγεύομαιδαγκώνωτρώγωπιάνωχαιδεύωπατάωπερπατώτρέχωδανείζωπληρώνωκαθαρίζωπλένωβιαζομαιγεύομαιαπολαμβάνωμισώαγαπώφιλώερωτεύομααγγαλιάζωκοιμάμα
Σελ # 5 ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ- ΡΗΜΑΤΑ
- Τι κάνεις (Α.Θ) Τσ’έσι ποίου? Ποία?
Εγώ γράφω > Εζού ένι γράφου
Εσύ σκουπίζεις > Εκιού έσι σκουπίζα
Αυτός παίζει > Έτενι ένι παιζάχου (‘Εντενι)
Αυτή χτενίζεται > Έτανη ενι χτενισκουμένα (Έντανι)
εμείς χορεύουμε > ενεί έμε χορέγκουντε
εσείς γράφετε > εμού έτε γράφουντε
αυτοί,ες χορεύουν > έτεϊ είνι χορέγκουντε
.
Σελ # 6 ΡΗΜΑΤΑ Ενεργητικη,Παθητικη-Οριστικη,Υποτακτικη,Προστακτικη)
(Χρονοι) Ομαλα, Ανωμαλα, Τριτοπροσωπα??
Πίσω στην αρχική σελίδα Οι Τσάκωνες
Πίσω στην αρχική σελίδα Η τσακώνικη γλώσσα Χρήσιμοι κανόνες Τσακώνικοι Διάλογοι Μαθήματα
- Σελ # 7 ΑΚΛΗΤΑ
- Επιρρἠματα,Προθεσεις,Σύνδεσμοι,
- Επιφωνἤματα
Αύριο = ταχία
Σήμερα = σάμερε
χτες = επέρι
προχθές= τατσιπέρι
πρωί= σύνταχα
πολύ πρωί= συνταχούλια
ημέρα= μέρα
νύχτα= νιούτα
απόγευμα ,βραδάκι = αργακινά
δεξιά > ίσια
αριστερά> σοβά ς > sh
ίσια > ίσα
ψηλά > ψεά
χαμηλά> χαμεά
πάνω > τάνου
κάτω > κάτου
Άνω
μακριά > αλάργα
από πάνω > απανούσε
πού, πότε,πόσο
- πώς > πού που> πφη <φωνητικα ηχοσ??φθογγος>
κἄπου,πουθενά, αλλού, κἀποτε,κάπου καπου, πότε πότε,άλλοτε, κάπως,αλλιώς,αλλιώτικα,καμποσο
εδώ,εκεί,αυτού,παντού,τότε,τώρα,ποτέ,έτσι,μαζί,τόσο
- Ό θ’ αλήερε πη’ ( ότσι) ντι σ’ επέκα εζού( Δε θα πεις ότι σου τα είπα εγώ )
ναι.μἀλιστα,βέβαια,βεβαιότατα,ορσισμένως,αλήθεια,αληθινἀ,σωστά,
ίσως,τάχα,δἠθεν,πιθανόν,ἀραγε,
- όχι,δεν,μη,όχι βέβαια
- και > τσαι ???? <φωνιτικα – ηχος τσε η τσα ι>
Να
Θα
Μα
Γιά
ας
δε>ο
θα>θα
ότι>ότσι
μια>νια
Πια
Τι
Απὀ
Τώρα
Μπροστά
Πίσω
Μακρυά
Κοντά
Όμως
Αλλά
Γιατί
Όχι
Ναί
Μάλιστα
Δεν
Ούτε
Μήτε
πώς εμείς το λέμε ;> πού έμε νι αούντε ;
μι> μου
ντι > σου
σι> του ,της ,του
νάμου > μας
νιούμου > σας
σου > τους,τις- Να μου πεις> να μ ‘ ένι αλήου
μ’> μι
ποιος, αυτος,εκεινος
ποιος είναι > Ποίερ ένι ; <Ποία εσι, ποίο ? ενι>
αυτός είναι>Έτενι ένι , - αυτή είναι>Έτανι ένι > ,
- αυτό είναι >Έγκεινι ένι
εκεινος
πόσος> πόσου
τόσος> τόσου
Σελ #9 Οι πρώτες λέξεις -Ημέρες, Μήνες
Πίσω στην Αρχική σελίδα η Οι Τσάκωνες y
Πως είναι ο καιρός το χειμώνα?Ο τσαιρέ ένι κρυάδα9) Πως είναι ο καιρός το καλοκαίρι?Ο τσαιρέ ένι κάψα10) Ποιά εποχή σου αρέσει καλύτερα και γιατί?Ένι αρέσουντα το καουτσαίρι γιατσί έμε έγκου τα θάσσαΒ.Πως το λέμε στη γλώσσα μας?1) Ακόμα α ανοίτσαντε τα σκολεία.2) Α τηληόρασα επέτσε ότσι ταχία θα ρίξει χιόνε.3) Φέτος το χειμωνικό έβρεξε πρεσσού και έτσι θα έχουντε πολλέ ύε το καουτσαίρι.4) Μ’ χωράθια δεν έχουν πολλέ ύε.5) Ο μήνας καϊ θρέφει τους έντεκαΜάθε απέξω1) Η ξεραϊλα καλή είναι και το χαλάζι.2) Από Αύγουστο χειμώνα και από Μάρτιο καλοκαίρι.3) Αύγουστε καλέ μου μήνα να είσαι δύο φορές το χρόνο
astrosgr.com 