Tο ορεινό αυτό κάστρο θεωρείται ότι είναι το οχυρό που αναφέρεται στο Αραγωνικό Χρονικό του Μορέως ως Estella (μετάφραση της ελληνικής λέξης Άστρος) και έχει μείνει γνωστό με το δημώδες όνομα «Κάστρο της Ωριάς», το οποίο απαντά και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, λόγω της λαϊκής παράδοσης σχετικά με την κατάληψή του. Το κάστρο Εστέλλα η της Ωριάς έκτισε ο Γουλιέλμος Βιλλαρδουίνος προς υποταγήν των ανυπότακτων γειτόνων Τσακώνων στη Σίταινα ,Καστάνιτσα και Πραστό, εκεί που ήταν οι Τσάκωνες , «επάνω εις τα όρη » suso en law montanyas , όπως αναφέρεται στο Χρονικό του Μορέως.Το μνημείο προστατεύεται από τον Αρχαιολογικό Νόμο 3028/2002.
Το Κάστρο της Εστέλλας η Ωριάς βρίσκεται στο οροπέδιο Ξεροκάμπι, σε ένα απόκρημνο λόφο σαν μία «φυσική πυραμίδα», ανάμεσα στα χωριά Άγιος Ιωάννης και Άγιος Πέτρος, είναι επίσης γνωστό σαν το κάστρο στο Ξεροκάμπι.
Το κάστρο βρίσκεται σε απόσταση 2,5χλμ. νοτιοδυτικά του Αγ. Ιωάννη Κυνουρίας. Μετά το χωριό Άγ. Ιωάννη ξεκινά χωματόδρομος από την επαρχιακή οδό διαμέσου του Ξερόκαμπου, ο οποίος οδηγεί έως τους πρόποδες του υψώματος. Μέχρι την κορυφή, ακολουθεί ανάβαση περίπου 45 λεπτών.
Η κατάσταση διατήρησης του κάστρου σήμερα δεν είναι ιδιαιτέρως καλή.
Το οχυρό, έχει κτιστεί σε στρατηγική θέση, πάνω στον μοναδικό δρόμο που ένωνε την Αργολίδα με την Λακωνία και την παραλιακή με την κεντρική Κυνουρία. Κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, το όνομα Estella ξεχάστηκε και ο λαός το συνέδεσε με τον διαδεδομένο μύθο της Ωριάς ή Ωραίας αρχόντισσας…………..
Το κάστρο, βρίσκεται σε έναν βραχώδη λόφο, καθιστώντας το κάστρο απρόσιτο. Στην δυτική ομαλή πλαγιά, υπήρχε διπλός οχυρωματικός περίβολος, που περιέβαλε τον λόφο, που στα ανατολικά καταλήγει στους καταρράκτες της Λεπίδας. Το εξωτερικό τείχος, έχει κτιστεί με ξερολιθιά και έκλεινε μέσα του έναν μεγάλο οικισμό με περισσότερες από 150 μικρές κατοικίες, διατάσεων 4×8 μέτρων περίπου. Τριάντα μέτρα πριν την κορυφή, υψώνεται μία δεύτερη σειρά τειχών που έχει κτιστεί με πέτρες και ασβεστοκονίαμα και διασώζεται σε μήκος 100 και ύψος 3 μέτρων. Εκεί, υπάρχει μία στενή εξωτερικά πύλη, η οποία προς τα μέσα πλαταίνει, ώστε να χωρά 4 – 5 υπερασπιστές του κάστρου, οδηγεί στο ευρύχωρο πλάτωμα της κορυφής όπου είναι ορατά τα θεμέλια 3 κατοικιών, αλλά και ένας τετράγωνος πύργος που διασώζεται σε ύψος 3 μέτρων.»
Για πολλούς αιώνες πριν την επανάσταση του 1821 σε διαφορές αναφορές και χάρτες οι δύο οικισμοί το Άστρος και ο Αγιάννης ανακατεύονται , το Άστρος αναφέρεται Άστρος ,γίνεται Αγιάννης ,Καλύβια Άστρους, Αγιαννίτικα καλύβια και ο Αγιάννης αναφέρεται Aγιάννης, γίνεται Άστρος, ορεινό Άστρος ,επάνω Άστρος και Αγιάννης του Άστρους. Φαίνεται το Άστρος άρχιζε από το ξεροκάμπι και το κάστρο της Ωριάς η Εστέλλας , που βρίσκεται κοντά σον Αγιάννη, μέχρι το κάστρο του Παραλίου Άστρους και ο πυρήνας του ήταν οι κάτοικοι του Αγιάννη και του σημερινού Άστρους και σίγουρα συμφωνούσε με αυτά ο οικιστής του Παραλίου Άστρους Αγιαννίτης Άκουρος που γνώριζε τον τόπο του καλύτερα από όλους μας.
Το Άστρος και ο Αγγιάννης είναι μια κοινότητα για τουλάχιστον επτακόσια χρόνια και το σπουδαιότερο οι κάτοικοι είναι οι ίδιοι, είχαν και έχουν σήμερα σπίτια στον Άγιάννη και στο Άστρος .Επίσης ας θυμόμαστε τι μας έλεγε ο Θουκυδίδης , «οι κάτοικοι είναι τα κράτη», δεν είναι τα κράτη οι πόλεις και τα κάστρα.
Το Κάστρο Εστέλλα στον Αγιάννη , διακρίνεται σαν μακρυνό αστέρι «επάνω εις τα όρη » suso en law montanyas , όπως αναφέρεται στο Χρονικό του Μορέως. Στο βάθος ευθεία ο Αργολικός και στο κέντρο στο μικρό λόφο είναι το «νησί» που είναι το Κάστρο Παραλίου Άστρους . Οι φωτογραφίες από το φίλο και γείτονα μας στη παλιά “μητρόπολη του Αγιάννη Σουληνάρι” Θόδωρο Μαγκλή .
astrosgr.com – Γιάννης Κουρόγιωργας
Δείτε τους συνδέσμους
Εστέλλα, κάστρο – mobileContent – eCastles (culture.gr)
Κάστρο Εστέλλα – Ελληνικά Κάστρα – Kastra.eu
Φεύγοντας από το ιστορικό μοναστήρι της Μαλεβής με κατεύθυνση προς το Άστρος, και λίγο πριν φτάσουμε στον Άγιο Ιωάννη, βλέπουμε στα δεξιά μας τον οχυρωμένο λόφο του Κάστρου της Ωριάς. Πρόκειται για ένα φρούριο της φραγκοκρατίας, από την κορυφή του οποίου ο επισκέπτης έχει καταπληκτική θέα προς ένα μεγάλο τμήμα της ανατολικής Πελοποννήσου.
Το σκηνικό συμπληρώνει ο εντυπωσιακός καταρράκτης, που ξεκινά από τη βάση του λόφου και κυλά προς τον Πλάτανο.
Ιστορία
Η ταύτιση του κάστρου απασχόλησε και προβλημάτισε τους ερευνητές. Η ταύτιση της θέσης «Άστρος» με το κάστρο είναι δυσχερής λόγω της ύπαρξης παρόμοιων ονομασιών σε αρκετά σημεία στα παράλια και στην ενδοχώρα της βορειοανατολικής Κυνουρίας με αποτέλεσμα οι όροι Άστρος, Αστρίτσι και Estella να συγχέονται σε χωρογραφικούς καταλόγους, παλαιούς χάρτες και αναφορές νεώτερων ιστορικών.
Με βάση αυτήν την ταύτιση και την αναφορά στο Αραγωνικό Χρονικό, το κάστρο πρέπει να κατασκευάστηκε το αργότερο τον 14ο αιώνα και το πιθανότερο τον 13ο.
Το κάστρο της Estella ανήκε στο μεσαιωνικό δρόγγο του Δραγαλέβου (Δραγαλεβός, Γαρδαλεβός, Δραγάλιγος και Δραγαλιβός), ο οποίος καταλάμβανε την ευρύτερη περιοχή γύρω από το Άστρος και αποτελούσε το βορειότερο τμήμα της σημερινής Κυνουρίας. Το 1463, η περιοχή πέρασε στα χέρια των Ενετών, ενώ το 1467 καταλήφθηκε από τους Τούρκους. Από την εποχή αυτή το κάστρο της Estella φαίνεται ότι εγκαταλείφθηκε, καθώς έπαψε να κατέχει στρατιωτική σημασία για τους Οθωμανούς μετά και την κατάληψή του.
Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία
Το σχήμα του κάστρου ακολουθεί την φυσική διαμόρφωση του εδάφους, η δυτική πλευρά του οποίου είναι ομαλή και η ανατολική πιο κρημνώδης. Αποτελείται από δυο οχυρωματικούς περιβόλους που προστατεύουν τη δυτική πιο ευπρόσβλητη πλευρά, ενώ το εξωτερικό τείχος περιβάλει οικισμό και το εσωτερικό στην κορυφή του υψώματος την ακρόπολη. Η συνολική έκταση του κάστρου ανέρχεται περίπου στα 22 στρέμματα.
Στον εξωτερικό περίβολο δεν έχει εντοπιστεί είσοδος. Στον εσωτερικό περίβολο διακρίνεται η κύρια είσοδος της ακρόπολης, ενώ κοντά στο βόρειο άκρο του τείχους υπάρχει μια δεύτερη. Ενδείξεις και για μια τρίτη είσοδο υπάρχουν στο νοτιοανατολικό τμήμα του τείχους.
Το εξωτερικό τείχος είναι κατασκευασμένο από ξερολιθιά. Οι λίθοι είναι επεξεργασμένοι, πλακοειδούς σχήματος. Η οχύρωση της ακρόπολης αποτελείται από λιθοδομή με ασβεστοκονίαμα.
Εντός του περιβόλου απαντά πύργος επόπτευσης τετράγωνης κάτοψης που διασώζεται σε ύψος 3 μέτρα. Έχει κατασκευαστεί από λιθοδομή με ασβεστοκονίαμα, ενώ στη δυτική πλευρά του πύργου διακρίνεται χρήση πλίνθων.
Εντός του εξωτερικού περιβόλου και εκτός του εσωτερικού, εντοπίζονται ίχνη οικισμού που αποτελούνται από αρκετές μονόχωρες ορθογώνιες κατασκευές από ξερολιθιά. Ένα διώροφο κτίσμα μόνο ξεχωρίζει λόγω του προθαλάμου και των δυο χώρων που διαθέτει.
Θρύλοι και Παραδόσεις
Ο θρύλος κάνει λόγο για την εξαπάτηση της όμορφης κόρης του καστελλάνου (της «Ωριάς») την περίοδο της εκπόρθησης του κάστρου από τους Τούρκους μισθοφόρους των Βυζαντινών, μετά από μακροχρόνια πολιορκία. Η κόρη έπεσε θύμα ενός τεχνάσματος μεταμφίεσης (σε έγκυο γυναίκα ή καλόγερο) ενός πολιορκητή, που εισήλθε στα ενδότερα και άνοιξε την πύλη στους υπόλοιπους.
Το Κάστρο στην Τέχνη και στο Λόγο
Στα γύρω χωριά σώζεται το τραγούδι της Ωριάς, το οποίο χόρευαν κυρίως κατά τις Απόκριες σε ρυθμό Τσάμικο. Το τραγούδι αυτό που μνημονεύεται από τον Buchon στο βιβλίο του “La Grece Continentale et la Moree” (1843).
Σαν της Ωργιάς το κάστρο
Κάστρο δεν είδα άλλο
Εκεί το πολεμούσανε
Χρόνους, μήνες δεκατρείς
Τούρκα θα γενής
Ένας κοντός Τουρκάκος έλεγε
Ότι είναι Ρωμιά
Μαξιλάρι εζώθηκε
Ανοίχτε μου της δόλιας της Αρετινής
Γιατί είμαι γκαστρωμένη
Και στο μήνα μου
Να έχετε το κρίμα μου
Όσο ν’ ανοίξη η πόρτα
Χίλιοι μύργιοι μπήκανε
Και ψυχούλα δεν αφήσανε
Τη βασιλοπούλα δε σκοτώσανε
Τη βάλαν σε βαρέλι
Και την κυλίσανε
Μα δεν πέθανε
και ένα άλλο
Όλα τα κάστρα τα είδα κι ούλα τα ’δειρα,
Σαν της Ωριάς το κάστρο κάστρο δεν είδα,
Να΄χει ασημένιες πόρτες κι αργυρά κλειδιά.
Τούρκοι το πολεμούσαν χρόνους δώδεκα,
Το κάστρο δεν πατιέται δίχως προδοσιά.
Κι ένας κοντοτουρκάκος και ρωμιογενής
Το μαξιλάρι εζώθη και γκαστρώθηκε
Το κάστρο τριγυρνάει και μοιρολογάει:
Ανοίχτε μου της δόλιας της Αρετιανής,
Γιατ’ είμαι γκαστρωμένη και στο μήνα μου.
Βασιλοπούλα το είδε και λυπήθηκε…
Όσο ν’ ανοίξει η πόρτα χίλιοι εμπήκανε
Κι όσο να καλανοίξει το πατήσανε.
Όλοι χυθήκαν στ’ άστρα, όλοι στα φλουριά
Κι εκείνος εις της κόρη που ’ναι στα γυαλιά…
To άρθρο έχει δημοσιευθεί στους συνεργάτες μας Astros Kynouria News
astrosgr.com – Γιάννης Κουρόγιωργας
Πηγές
Κάστρο Εστέλλα – Ελληνικά Κάστρα – Kastra.eu
Εστέλλα, κάστρο – mobileContent – eCastles (culture.gr)
Καρποδίνη Ε., Κάστρα της Πελοποννήσου, Αθήνα 1993, 242-243
Μπάλλας Α., «Κάστρα της Κυνουρίας. Επισκόπηση των μεσαιωνικών κάστρων της Τσακωνιάς», Πελοποννησιακά ΚΣΤ΄ (2001-2002), 208-210
Πέππας Ι., Μεσαιωνικές σελίδες της Αργολίδας, Αρκαδίας, Κορινθίας, Αττικής, Αθήνα 1990, 178, 182-185
Ρωμαίος Α., Τοπογραφικά της Φραγκοκρατίας, Πελοποννησιακά Β΄(1957), 23-24
Σαραντάκης Π., Αρκαδία: Οι Ακροπόλεις – Τα Κάστρα & Οι πύργοι της σιωπηλά ερείπια μιας δοξασμένης γης, Αθήνα 2006, 152, 155-158
Οι φωτογραφίες από το φίλο και γείτονα μας στη παλιά “μητρόπολη του Αγιάννη Σουληνάρι” Θόδωρο Μαγκλή .
Οι καταρράκτες της Λεπίδας
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
«Οι πηγές των καταρρακτών της Λεπίδας ξεκινάνε από το οροπέδιο Ξηροκάμπι, ανάμεσα στο χωριό Άγιος Ιωάννης και στην Ιερά Μονή Μαλεβής. Το ποτάμι, κατεβαίνοντας από το οροπέδιο διασχίζει το φαράγγι και σχηματίζει στην πορεία του μικρές βάθρες……..
Ο πρώτος καταρράκτης βρίσκεται σε απόσταση 3 χιλιομέτρων από το χωριό Άγιος Ιωάννης. Η πρόσβαση στη βάση του γίνεται από χωματόδρομο και μετά από σύντομη πεζοπορία σε μονοπάτι 200 περίπου μέτρων. Ο δεύτερος καταρράκτης (επονομαζόμενος «Μελίσσι») βρίσκεται σε απόσταση 1,5 χλμ. από το χωριό Πλάτανος, στο δρόμο προς Άστρος και σε απόσταση 19 χιλιομέτρων από το τελευταίο. Προσεγγίζεται μετά από 800 μέτρα πεζοπορίας από τον κοντινότερο αυτοκινητόδρομο, ακολουθώντας την κοίτη του ποταμού.
Ιδανική περίοδος επίσκεψης είναι η άνοιξη, καθώς η ροή των υδάτων σταματά τους καλοκαιρινούς μήνες.
Στο φαράγγι διοργανώνονται συχνά καταβάσεις canyoning και καταρριχήσεις με σχοινί (rappel).
Πολύ κοντά βρίσκεται και το κάστρο της Ωριάς
astrosgr.com 