Ιούνιος 5,2023
- Από το Ανθολογιο Λυσικάτου πρέπει να διαβάσετε το κείμενα και να μπορείτε να το πείτε με τα δικά σας λόγια στα Τσακώνικα
===============================
Από, Σωτήρης Λυσικάτος ,Τσακώνικο Ανθολόγιο Tόμος Θ ,Αρχείον Τσακωνιάς ,2006
Ο χρόνε
Ο χρόνε ένι έχου τέσσερι εποχέ ταν άνοιξη,το καουτσαίρι(το σέρι) το χινόπωρε τσ’αι το χειμωνικό.
Ταν άνοιξη ο τσουρέ ένι καλέ. Όνι ποία κάψα ούτε κριάδα. Οι χούρε είνι πράσινοι. Α άνοιξη ένι έχα τσ’ει μήνοι-Μάτζη,Απρίλη,Αμάη.
Οι μήνοι του καουτσ’αιρίου είνι Σερική,Αωνάρη τσαι Άγουστε .Ν’έμε αούντε Σερική γιατσί έμε σερίντουντε του χούρε.Τον Αωνάρη έμε αωνούντε για να μπάλουμε τον καρπό τα χρονία.Τον Άγουστε είνι γινούμενοι οι βότσοι ,τα σύκα τσαι οι αχράε.Τα σκολεία είνι κλειστά τσαι τα καμπζιά είνι βοηθούντα του γονίε σου.Το καουτσαίρι ένι ποία πρεσσά κάψα τσ΄έμε κασημένοι ταν απότσα η έμε έγκουντε τα θάσσα.
Οι μήνοι του χινόπωρου-Σταυρέ,(Σετέμπρη),Αγιε Δηνήτρη(Οχτώμπρη) τσαι Άγιε Αντρία (Νοέμπρη).Το Σταυρέ ένι ανοίνουντα τα σκολεία μετά το καθήσιε του καουτσαιρίου.Τον Άγιε Δηνήτηρ είνι γιορτάζουντε οι Δηνητράδε.Με τον Άγιε Αντρία ένι παρίντα το χειμωνικό τσαι οι κριάδε.
Από το Δετσέμπρη έμε έχουντα πρεσσοί βροχάδε τσαι χιόνε.Έμε κασημένοι του τσέλε τσ΄έμε σονισκούμενοι τα κάρα.Ένι παρία α γιορτά του Χριστού τσ’ έμε αρίκουντε δώρα τσαι καούδια.Με το Γενάρη ένι παρίου ο Άγιε Βασίλη τσαι ο νέο χρόνε.Ο άλλε μήνα του χειμωνικού ένι ο Φλεβάρη .Το χειμωνικό οι αμέρε είνι ατσοί τσαι οι νιούτε είνι μιτσοί.
Λεξιλόγιο
Τσαιρέ=καιρός, κριάδα=κρύο, χούρε=χωράφια ,έμε σερίντουντε=θερίζουμε ,αωνούντε=αλωνίζουμε, βότσου (α.ε.βότρυς)=σταφύλια, σούκα=σύκα, αχράε=αχλάδια, γονίε=γονείς,έμε έγκουντε=πάμε, ένι παρίντα=έρχεται, έμε σονισκουμένοι=ζεσταινόμαστε,κάρα=φωτιά,ατσοί=μεγάλες, μιτσοί=μικρές
A
- Ποίε μήνοι ένι έχα α άνοιξη?
- Γιατσί έμε αούντε Σερική?
- Τσ’ έμε ποίντε τον Αωνάρη?
- Πουρ ένι ο τσαιρέ το καουτσαίρι?
- Που ν΄ έμε αούντε Σεπτέμπρη?
- Γιατσί ν έμε αούντε Άγιε Δηνήτρη τον Οκτώμπρη?
- Πουρ έμε σονισκουμένοι το χειμωνικό?
- Πουρ ένι ο τσαιρέ το Χειμωνικό?
- Πουρ ένι ο τσαιρέ το σέρι?
- Ποίε εποχη ντ΄΄ενι αρέσουντα καλύτερα τσαι γιατσί?
Β)Που ν’ έμε αούντε τα γρούσσα νάμου
- Ακόμα δεν άνοιξαν τα σχολεία
- Η τηλεόραση είπε ότι αύριο θα ρίξει χιόνι
- Φέτος το χειμώνα έβρεξε πολύ και έτσι θα έχουμε… το καλοκαίρι
- Τα χωριά μας δεν έχουν πολλά νερά.
- «Ο μήνας που τρέφει τους έντεκα» (Θεριστής)
Γ.Μάθε απότσου
- 1) Τα τσεραϊα καλέ ένι τσαι το χάζι.
- 2)Από Αγουστε χειμώνα τσ’ από Μάτζη καουτσαίρι
- 3) Άγουστε καλέ μι μήνα να έσα δύ φορέ το χρόνε
====================================
Ο χρόνος
Ο χρόνος έχει τέσσερες εποχές την Άνοιξη ,το Καλοκαίρι,το Φθινόπωρο και το Χειμώνα.
Την Ανοιξη ο καιρός είναι καλός .Δεν κάνει ζέστη ούτε κρύο.Τα χωράφια είναι πράσινα.Η άνοιξη έχει τρεις μήνες ,Μάρτιο,Απρίλιο Μάιο.
Οι μήνες του καλοκαιριού ειναι ο Ιούνιος, Ιούλιος και Αύγουστος.Τον λέμ Σερικη γιατι θερίζουμε τα χωράφια.Τον Ιούλιο αλωνίζουμε για να βάλουμε το καρπό της χρονιάς. Τον Αύγουστο γίνονται τα σταφύλια ,τα σύκα και τα αχλάδια. Τα σχολεία είναι κλειστά και τα παιδια βοηθάνε τους γονείς τους.Το καλοκαιρι κάνει πολύ ζέστη και καθόμαστε έξω η πάμε στη θάλασσα.
Οι μήνες του φθινοπώρου είναι.Σεπτέμβριος,Οκτώβριος,και Νοέμβριος. Τον Σεπτέμβριο ανοίγουν τα σχολεία μετα το καθησι του καλοκαιριού.Τον Οκτώβριο γιορτάζουν οι Δημήτρηδες . Με τον Νοέμβριο έρχεται ο χειμώνας και το κρύο.
Απο τον Δεκέμβριο έχουμε πολλές βροχές και χιόνια.Καθόμαστε στο σπίτι και ζεσταινόμαστε στη φωτιά. Έρχεται η γιορτή των Χριστουγέννων και παιρνουμε δώρα και καλουδια.Με τον Ιανουάριο έρχεται ο Άγιος Βασίλης και ο καινούργιος χρόνος.Ο΄άλλος μήνα του χειμώνα είναι ο Φεβρούαριος.Το χειμώνα οι ημέρες είναι μεγάλες και οι νύκτες μικρές. ( λάθος ανάποδα)
Περίληψα ο χρόνε
Ο χρόνε ένι έχου τέσσερι εποχέ ταν άνοιξη,το καουτσαίρι(το σέρι) το χινόπωρε τσ’αι το χειμωνικό.
Ταν άνοιξη ο τσουρέ ένι καλέ. Όνι ποία κάψα ούτε κριάδα. . Α άνοιξη ένι έχα τσ’ει μήνοι-Μάτζη,Απρίλη,Αμάη.
Οι μήνοι του καουτσ’αιρίου είνι Σερική,Αωνάρη τσαι Άγουστε ..Τον Άγουστε είνι γινούμενοι οι βότσοι ,τα σoύκα τσαι οι αχράε.Τα σκολεία είνι κλειστά .Το καουτσαίρι ένι ποία πρεσσά κάψα τσ΄έμε κασημένοι ταν απότσα η έμε έγκουντε τα θάσσα.
Οι μήνοι του χινόπωρου-Σταυρέ,(Σετέμπρη),Αγιε Δηνήτρη(Οχτώμπρη) τσαι Άγιε Αντρία (Νοέμπρη) .Με τον Άγιε Αντρία ένι παρίντα το χειμωνικό τσαι οι κριάδε.
Από το Δετσέμπρη έμε έχουντα πρεσσοί βροχάδε τσαι χιόνε.Έμε κασημένοι του τσέλε τσ΄έμε σονισκούμενοι τα κάρα..Το χειμωνικό οι αμέρε είνι ατσοί τσαι οι νιούτε είνι μιτσοί.
——————————————-
- Άγνωστες λέξεις και φράσεις
- να μπάλουμε> να βάλουμε ??? να βγάνουμε???
- Έμε αρίκουντε δώρα >παίρνουμε δώρα ???????????
- Ένι λάθος
- Το χειμωνικό οι αμέρε είνι ατσοί τσαι οι νιούτε είνι μιτσοί.
- Ενι σουστέ
- Το χειμωνικό οι αμέρε είνι μιτσοί. τσαι οι νιούτε είνι ατσοί
- ΜισΆ ούρα όχι μισέ. Μισέ> μισς Μισά> μισή Μισέ> μισο Είναι θηλυκό
————————————————————-
Α
- Ποίε μήνοι ένι έχα α άνοιξη?>Ποιούς μήνες έχει η άνοιξη?
- Γιατσί έμε αούντε Σερική?>Γιατί τον λέμε Θεριστή?
- Τσ’ έμε ποίντε τον Αωνάρη? >Τί κάνουμε τον Ιούλιο?
- Πουρ ένι ο τσαιρέ το καουτσαίρι?>Πως είναι ο καιρός το καλοκαίρι?
- Που ν΄ έμε αούντε Σεπτέμπρη?>Πως λέμε το Σεπτέμβριο?
- Γιατσί ν έμε αούντε Άγιε Δηνήτρη τον Οκτώμπρη?>Γιατί λέμε Αγιο Δημήτριο τον Οκτώβριο?
- Πουρ έμε σονισκουμένοι το χειμωνικό?>Πως ζεσταινόμαστε το χειμώνα?
- Πουρ ένι ο τσαιρέ το Χειμωνικό? >Πως είναι ο καιρος το χειμώνα?
- Πουρ ένι ο τσαιρέ το σέρι?>Πως είναι ο καιρός το καλοκαίρι?
- Ποίε εποχη ντ΄΄ενι αρέσουντα καλύτερα τσαι γιατσί?>Ποια εποχή σου αρέσει καλύτερα κια γιατί?
Β) Που ν’ έμε αούντε τα γρούσσα νάμου> Πως το λέμε στη γλώσσα μας
- Ακόμα δεν άνοιξαν τα σχολεία> ακόνη ο ανοίαϊ τα σκολεία
- Η τηλεόραση είπε ότι αύριο θα ρίξει χιόνι>Α τηλεόραση επέτσε ότσι ταχία θα ξερίσει χιόνα
- Φέτος το χειμώνα έβρεξε πολύ και έτσι θα έχουμε πολλά νερά το καλοκαίρι> Σάτσι το χειμωνικό εβρέτσε πρεσσού τσ’ έτρου θα έχουμε πρεσσά ύβατα το καουτσαίρι
- Τα χωριά μας δεν έχουν πολλά νερά.> Τα χουρία νάμου ούνι έχουντε πρεσσά ύβατα.
- «Ο μήνας που τρέφει τους έντεκα» (Θεριστής)> « ο μήνα πη ένι σέφου του εντεκα (Σερική)
Γ.Μάθε απότσου>Μάθετε απέξω
1) Τα τσεραϊα καλέ ένι τσαι το χάζι.> Στη ξεραϊλα καλό είναι και το χαλάζι.
2) Από Αγουστε χειμώνα τσ’ από Μάτζη καουτσαίρι>Από Αύγουστο χειμώνα και από Μάρτη καλοκαίρι
3) Άγουστε καλέ μι μήνα να έσα δύ φορέ το χρόνε> Αύγουστε καλέ μου μηνα να είσαι δυό φορές το χρόνο.
Παρατηρήσεις
Γράψε όλα τα ρήματα χωριστά και παρατήρησε τα ΚΑΛΑ . Δες πως κάνει το βοηθητικό και πώς κάνει το ρήμα.
Ένι έχου> ένι > Όνι ποία > είνι> ένι έχα> είνι> έμε αούντε> έμε σερίντουντε> έμε αωνούντε> να μπάλουμε> είνι γινούμενοι> είνι> είνι βοηθούντΑ> ένι ποία> έμε κασημένοι> έμε έγκουντε> ΈΊΝΙ ανοίντουντα> είνι γιορτάζουντε> ένι παρίντα> έμε έχουντΕ> έμε κασημένοι> έμε σονισκούμενοι> ένι παρία> έμε αρίκουντε> ένι παρίου> ένι> είνι>
=======================================================
Οι αμέρε ταρ εβδιμά >
- Δάσκαλε – Καλημέρα καμπζία>
- Καμπζία-Καλημέρα>
- Δάσκαλε –Τσι αμέρα ένι σάμερε Κωσταγκή?>
- Κ-Σάμερε ένι Δεύτερα>
- Δάσκαλε –Επέρι τσι αμέρα έκι Γιάννη?>
- Γ-Επέρι εκι Τσουρακά.Εζάκαμε τον Άγιε>
- Δάσκαλε –Τατσιπέρι τσι αμέρα έκι Ελένη?>
- Ε-Τατσιπέρι έκι Σάμπα.Ομαϊ έχουντε σκολείε >
- Δάσκαλε –Ταχία τσι αμέρα ένι Δηνήτρη?>
- Δ-Ταχία ένι Τσίτα .Έμε έχουντε σκολείε.>
- Δάσκαλε –Ταν ασκρία τσι αμέρα ένι Νικόα ?>
- Ν-Ταν ασκρία ένι Τίτιντα ,Θα μόλει ο τσίε μι >
- Δάσκαλε –Μετά από ταν Τίτιντα ποίερ αμέρα ένι Σοθία
- Σ.-Ένι Πέφτα .Α μάτη μι θα ζαει τον Άγιε Λιδη να οράει τον αθύ μι>
- Δάσκαλε –Ποίερ είνι οι αμέρε ταρ εβδιμα Βασίλη?>
- Β.-Τσουρακά,Δεύτερα,Τσίτα,Τίτιντα,Πέφτα,Παράσι,Σάμπα,
Λεξιλόγιο
- Εβδιμά>εβδομάδα, σάμερε>σήμερα,επέρι>χτες, Τσουρακά>Κυριακή, Τίτιντα>Τετάρτη, Τσίτα>Τρίτη, Παράσι>Παρασκευή, Σάμπα>Σάββατο,ταχία> αύριο, ταν ασκρία> μεθαύριο,Θα μόλει (π.β. μολών λαβέ) θα έρθει, τσίε>θείος, μάτη> μητέρα, να οραει> να δει, αθύ> αδελφός, υζέ>γυιός,ναθεί>γίνει,σάτη(σατέρα α..ε. θυγάτηρ)>κόρη
- Πόσοι αμέρε ένι έχα νια εβδιμά? >
- Κιά έσα επέρι? Τσι μέρα έκει?>
- Τσι θα ποίερε ταχία?Τσι αμέρα ένι>
- Πουρ έκι ο τσαιρέ ταν ατσιπέρι?
- Ποίερ αμέρε έτε έγκουντε το σχολείε?
- Ποίε αμέρα έμε εγκουντε το Άγιε?
- Τσι ούρα έσι ταίνου κάθε σύνταχα>
- Τσι ούρα ενι κιούφα α αθυά ντι τ΄αργά?>
- Που ν΄ έμε αούντε ταν εβδιμά μπρου ταν Αμπρία?
- Που ν΄έμε αούντε ταν πρώτε Δεύτερα τα Σαρακωστά?>
=======================================
Οι αμέρε ταρ εβδιμά > Οι ημέρες της εβδομάδος
- Δάσκαλε – Καλημέρα καμπζία>Καλημέρα παιδιά
- Καμπζία-Καλημέρα>Καλημέρα
- Δάσκαλε –Τσι αμέρα ένι σάμερε Κωσταγκή?> Τι ημέρα είναι σήμερα Κωσταντή?
- Κ-Σάμερε ένι Δεύτερα>Σήμερα είναι Δευτέρα
- Δάσκαλε –Επέρι τσι αμέρα έκι Γιάννη?>Χτές τι ημέρα ήταν Γιάννη?
- Γ-Επέρι εκι Τσουρακά.Εζάκαμε τον Άγιε>Χτες ήταν Κυριακή.Επήγαμε στην εκκλησία
- Δάσκαλε –Τατσιπέρι τσι αμέρα έκι Ελένη?> Προχτές τι ημέρα ήταν Ελένη?
- Ε-Τατσιπέρι έκι Σάμπα.Ομαϊ έχουντε σκολείε >Προχτές ήταν Σάββατο.Δεν είχαμε σχολείο.
- Δάσκαλε –Ταχία τσι αμέρα ένι Δηνήτρη?> Αύριο τι ημέρα είναι Δημήτρη?
- Δ-Ταχία ένι Τσίτα .Έμε έχουντε σχολείε.> Αύριο είναι Τρίτη. Έχουμε σχολείο
- Δάσκαλε –Ταν ασκρία τσι αμέρα ένι Νικόα ?> Μεθαύριο τι ημέρα είναι Νικόλαε?
- Ν-Ταν ασκρία ένι Τίτιντα ,Θα μόλει ο τσίε μι >Μεθαύριο είναι Τετάρτη.Θα έρθει ο θείος μου
- Δάσκαλε –Μετά από ταν Τίτιντα ποίερ αμέρα ένι Σοθία?Μετά από την Τετάρτη ποιά ημέρα είναι Σοφία?
- Σ.-Ένι Πέφτα .Α μάτη μι θα ζαει τον Άγιε Λιδη να οράει τον αθύ μι>Είναι Πέμπτη.Η μητέρα μου θα πάει στο Λεωνίδιο να δει το αδελφό μου
- Δάσκαλε –Ποίερ είνι οι αμέρε ταρ εβδιμα Βασίλη?>ποιές είναι οι ημέρες της εβδομάδας Βασίλη?
- Β.-Τσουρακά,Δεύτερα,Τσίτα,Τίτιντα,Πέφτα,Παράσι,Σάμπα,> Κυριακή,Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο
- Άγνωστες λέξεις και φράσεις
- σηκώνομαι >ένι ταίνου
- ξυπνώ , σηκώνω> ένι ταΐχου
- Πόσοι αμέρε ένι έχα νια εβδιμά? >Πόσες ημέρες έχει μία εβδομάδα?
- Κιά έσα επέρι? Τσι μέρα έκι?>Που ησουν χτές?Τι ημέρα ήταν?
- Τσι θα ποίερε ταχία?Τσι αμέρα ένι> Τι θα κάνεις αύριο? Τι ημέρα είναι?
- Πουρ έκι ο τσαιρέ ταν ατσιπέρι?Πως ήταν ο καιρός προχτές?
- Ποίερ αμέρε έτε έγκουντε το σχολείε? Ποίες ημέρες πηγαίνετε στο σχολείο?
- Ποίε αμέρα έμε εγκουντε το Άγιε?> Ποιά ημέρα πηγαίνουμε στην εκκλησία?
- Τσι ούρα έσι ταίνου κάθε σύνταχα> Τι ώρα σηκώνεσαι καθε πρωί
- Τσι ούρα ενι κιούφα α αθυά ντι τ΄αργά?> Τ ώρα κοιμάται η αδελφλη σου το βράδυ?
- Που ν΄ έμε αούντε ταν εβδιμά μπρου ταν Αμπρία? Πως τη λέμε την εβδομάδα πριν το Πάσχα?
- Που ν΄έμε αούντε ταν πρώτε Δεύτερα τα Σαρακωστά?> Πως τη λέμε την πρώτη Δευτέρα της Σαρακοστής?
============================
astrosgr.com - Το Ιστορικόν Άστρος Κυνουρίας 