“Για να κοντούμε τα γρούσσα νάμου ” ( Για να κρατήσουμε τη γλώσσα μας ) Γιάννη Καμβύση
- Χρόνου πάσου του φίλου, πατριώτε τσαι Τσάκωνε, να εμέχουντε υγεία τσαι να περαΐτσουμε έμορφα τιρ γιορτινέ ρ’ αμέρε !
- (Τσακώνικη διάλεκτο : ιδίουμα Γαστένιτσα, Σίκινα)
- Χρόνια πολλά στους φίλους, πατριώτες και Τσάκωνες, να έχουμε υγεία και να περάσουμε όμορφα τις γιορτινές ημέρες !
- Η τσακώνικη γλώσσα > Α Τσακώνικα γρούσσα.
- Η γλώσσα μας> Α γρούσσα νάμου.
- Μιλάμε Τσακώνικα >Έμε νίουντε Τσακώνικα
- Πώς το λέμε στη γλώσσα μας;> Που ν’έμε αούντε τα γρούσσα νάμου?
- Καλώς ήρθες> Καούρ εκάνερε
- Καλώς ήρθατε > Καούρ εκάνατε
- Καλώς σας βρήκα>Καού ντ’ ερέκα νιούμου
- Καλώς ήρθατε στη Κυνουρία > Καούρ εκάνατε ταν Κυνουρία
- Καλώς ήρθατε στην πατρίδα μας>Καούρ εκάνατε τα χώρα νάμου
- Καλώς σας βρήκα από την Τσακωνιά >Καού ντ’ ερέκα νιούμου από ταν Τσακωνιά
- Μ ‘ ένι αρέσουντα να μάθου Τσακώνικα>Μου αρέσει να μάθου Τσακώνικα.
- Κάθε ρ αμέρα κάτσι έμε μαθαίνουντε > καθημερινά κάτι μαθαίνουμε.
- Έμε νιουρίζουντε όταν σι είνι γράφουντε τσαι σι είνι μαθαίνουντε>Γνωρίζωμε όταν τα γράφουμε τα μαθαίνουμε.
- Καλημέρα >κα μέρα (Α), ( Καλάν αμέρα (Β))
- Καλημέρα σας, τι κάνετε > Κα μέρα νιούμου,τσ’ έτε ποίντε;
- Είμαστε καλά. Ευχαριστώ.>Κα έμε.Ντ’ ένι ευχαριστού
- Α>Α- Ευχαριστώ >ένι ευχαριστού
- Α>Θ ΚΑΙ Θ – Ευχαριστώ >ένι ευχαριστούα
- Θ> -Σας ευχαριστώ>Ντ’ένι ευχαζιστούα νιούμου
- Παρακαλω>ντ’ εμ’παρακαού-α
- Α- Ένι θέου να μάθου τα γρούσσα νάμου
- Θ- Ένι θέα να μάθου τα γρούσσα νάμου
- (ΑΘ)- Ένι θέου-α (ΑΘ) να μάθου τα γρούσσα νάμου
- π’ού ντ’ είνι αούντε > πώς σε λένε
- Ενίου μ’είνι αούντε > Εμένα με λένε..>Ετίου?>εσένα?
- πού έμε νι αούντε ;>πώς το λέμε ;>
- πού έτε νι αούντε> πώς το λέτε ;
- Κια έσ’ έγγου τσαι από κια έσ’ έγγου;> πού πας
και από πού έρχεσαι ; - όρκο μι> καμάρι μου
- μαθαίνουμε να προφέρουμε σωστά >έμε μαθαίνουντε να έμε αούντε σωστέ (προφέρουμε?)
- ο ποντικός >ο π’ογκικό ,οι ποντικοί >οι π’ογκιτσοί
- η πέρδικα >α π’έτζικα,οι πέρδικες> οι π’έτζιτσε
- το πράσο >α απ’άρα ,τα πράσα > οι απ’άρε
- ΟΚ========================================
- να μ’ αλήερε> να μου λες
- τσι να ντ’ αλήου > τι να σου πω
- ντ’ ένι παρακαούα δούε νι μι > σε παρακαλώ δώσέ το μου
- ντ’ ένι παρακαούα δι μι ένα ποκήρι ύο> σε παρακαλώ δώσε μου ένα ποτήρι νερό
- Πορού ένι να ντι ρωτήου κάτσι; > μπορώ να σε ρωτήσω κάτι ;
- Φυσικά ,αλήετέ μι ,τσ’ έτε θέντε;> φυσικά ,πείτε μου ,τι( εσείς) θέλετε;
- Πόσιου μακρία ένι ο γιαλέ τα Σαμπατηγά> πόσο μακριά είναι το λιμάνι της Σαμπατιγης;
- Θα σι μελετήου τσαι θα σ’ αλήουμε πάλι. Να έτε κα και καλέ Σάμπα-Τσουρακά> > θα τα μελετησω και θα τα πουμε παλι να εισαστε καλα και καλο Σαββατοκυριακο.
- Ταχία με το καλέ. θα σι αλήουμε> Αύριο με το καλό. θα τα πούμε
- Κα πορεία,Ντ’ ένι ευχαριστούα.Να έσι κα>>Καλή βόλτα Ευχαριστώ να είσαι καλά
- ==================================
- Καλημέρα> Κα μέρα.Καλώς ήρθες> Καούρ εκάνερε
Καλώς σε βρήκα>Καού ντ’ ερέκα
Καλό βράδυ> κα αργακινά (το λέμε πριν να σκοτεινιάσει)
Καληνύχτα >Καλέ ξημέρουμα - Μου αρέσει να μιλάμε >Μ ‘ ένι αρέσουντα να έμε νίου
Τι κάνεις σήμερα? Α>Α,Θ Τσ’ έσ’ ποίου-α σάμερε ; (Τσι έσι)
Τι (εσύ ) κάνεις ; > Τσ’ έσ’ ποίου ; Τσι έσι ποίου ; (Αρ)
Τι ( εσύ ) κάνεις ;> Τσ’ έσ’ ποία; Τσι έσι ποία; (Θλ)
Ποιός είναι> Ποίερ ένι?
Ρίξτε μια ματιά να δείτε
To άρθρο
Συγγενικές ομάδες λέξεων & Αντωνυμίες
Πάντοτε γράφουμε ΕΛ>ΤΣ (Αργότερα να οργανωθούν σε ενότητες ) Ερώτηση
- Προσωπική αντωνυμία
- Πρώτο Πρόσωπο (Ονομ & Αιτιατ)
- Απλός Τύπος-Εν-Μέ,με,μ’,μού,μου >Μί η μ’,
- Πλ. μάς, μας> νάμου, ναμ’
- Προσωπική αντωνυμία Δεύτερο Πρόσωπο
- Απλός Τύπος-Εν.-σέ,σε,σ’,σού,σου >ντί, ντ΄,
- Πλ.-σάς, σας >νιούμου, νιουμ’
- Προσωπική αντωνυμία γ πρόσωπο
- Ενικος νι= τον,την,το .
- πληθυντικός σι = τους,τις,τα
- Η κτητική αντωνυμία
Μι = (δικό) μου , Ντι = (δικό )σου, Σι = ( δικό ) του,της,του
Νάμου= ( δικό)μας , Νιούμου = (δικό ) σας , Σου = ( δικό) τους - μι> μου ,ντι > σου ,σι> του ,της ,του
νάμου > μας ,νιούμου > σας ,σου > τους,τις - Να μου πεις >να μ ‘ αλήου, μ’> μι
Τσι να ντ’ αλήου > τι να σου πω; ντ’ > ντι > σου - Δι μι νι > δωσ’ μου το
Δι νι > δωσ’ το
- Πώς το λέμε στη γλώσσα μας> Που ν’ έμ’ αούντε τα γρούσσα νάμου .
- Εγώ είμαι Τσάκωνας> Εζού ένι Τσάκωνα – Τσακώνα ( για το θηλυκό)
- Εμείς είμαστε Τσακώνοι> Ενεί έμε Τσακώνοι – Τσακώνισσε
- Εσύ πήγαινε στη δουλειά σου> Εκιού χάγκε τα δουλεία ντι
- Εσείς ελάτε εδώ> Εμού εάτε όρεγι
- Εσείς να έρθετε μαζί μου> Εμού να μόλετε μαζί μι
- Εσένα ,τι σου έδωσαν;> Ετίου ,τσι ντ’ εδούκαϊ;
- Σ ‘ εμένα το είπε> Σ ‘ ενίου νι ‘ επέτσε
- Σ’ εσένα τα είπε> Σ’ ετίου σ’ επέτσε
- Εμένα μου είπε > Ενίου μ’ επέτσε
- Εμάς μας είπε> Σ’ ενεί νάμ’ επέτσε
- Εσάς σας είπε> Σ’ εμού νιούμ’ επέτσε
- Εσένα τι σου είπε;> Ετίου τσι ντ’ επέτσε;
- Σ’ εμάς μας είπε> Σ’ ενείνανε μ’ επέτσε
- Τι σας είπαν ;> Τσι νιούμ’ επέκαϊ ;
- Για να σου πω> Για να ντ’ αλήου
- Θα σου το πω> Θα ντι ν’ αλήου
- Μου το είπε> Μι νι επέτσε
- Να μου πεις> Να μ’ αλήερε
- Να μου πείτε> Να μ’ αλήετε
- Να μου πεις >να μ ‘ ένι αλήου, μ’> μι
- Τσι να ντ’ αλήου > τι να σου πω;
- Πες μου> Άλε μι
- Πες μας> Αλήετε νάμου
- Πες μου το> Άλε μι νι
- Σου είπε> Ντ’ επέτσε
- Σου το είπε> Ντι νι επέτσε
- Να σου το πω> Να ντι ν’ αλήου
- Να σου πω> Να ντ’ αλήου
- Να σας πω> Να ντ’ αλήου νιούμου- ( Να νιούμ’ αλήου)
- Να σας πουν> Να ντ’ αλήωι νιούμου-( Να νιούμ’ αλήωι)
- Δώσε μου> Δούε μι
- Δώσε μας> Δούε νάμου
- Δώστε μου> Δείτε μι
- Δώστε μας> Δείτε νάμου ή δούετε
- Δώσε μου το> Δούε μι νι
- Να μας δώσετε> Να μι δείετε νάμου
- Να μας δώσουν>Να μι δούνι νάμου
- Να σας το δώσω> Να ντι νι δου
- Μου έδωσε> Μ’ εδούτσε
- Μας έδωσε> Μ’ εδούτσε νάμου
- Σου έδωσε> Ντ’ εδούτσε
- Σας έδωσε> Σ’ εδούτσε νιούμου
- Δεν του έδωσα> Ό νι εδούκα
- Δεν του το έδωσα> Ό νι νι εδούκα
- Θα σου δώσω> Θα ντι δου
- Θα σου το δώσω> Θα ντι νι δου
- Θα του το δώσω> Θα νι νι δου
- Μου έδωσε> Μ’ εδούτσε
- Μας έδωσε> Μ’ εδούτσε νάμου
- Εσένα ,τι σου έδωσαν;> Ετίου ,τσι ντ’ εδούκαϊ;
- Σας φώναξε> Ντ’ εφωνιάε νιούμου- ( Νιούμου εφωνιάε)
- Φώναξέ του> Φώνιατσέ νι
- Τον φώναξε> Νι εφωνιάε
- Τους φώναξε> Σ’ εφωνιάε
- Τον είδες;> Νι οράτσερε;
- Την είδες;> Οράτσερέ νι;
- Το είδες;> Νι οράτσερε;
- Τους είδες;> Σ’ οράτσερε;
- Τις είδες;> Σ’ οράτσερε;
- Τα είδες;> Σ’ οράτσερε;
- Ποί ‘ νάμ ‘ οράτσε ; > Ποιος μας είδε;
- Άλε μι κια έσα > Πες μου πού ήσουν
- Ό θ’ αλήερε πη’ ( ότσι) ντι σ’ επέκα εζού >Δε θα πεις ότι σου τα είπα εγώ
- Εζού όμα ζατέ άβα βοά > Εγώ δεν είχα πάει άλλη φορά
- Άλε μι τσ’ έσ’ θέου > Πες μου τι θέλεις
- Να μη μ’ οράει νιούμου> Να μη μας δεί
- διαβάζω> ένι ζβαϊχου. αορ- εζβαϊα.ζβηστέ
- κολέγοι ταν Τσακωνιά>φίλοι της Τσακωνιάς
- Κιά έτε χανούμενα κια εζάκατε τσαι εγκριούφτατε>πού χανόσαστε , πού πήγατε και κρυφτήκατε
- Εμε έχουντα ερεστέ μπουζούλια τσαι έμε γκριουφούμενα>Εχουμε κρυψώνες και κρυβόμαστε
- γκανένα όνι πορού να μου ερέσει> , κανένας δεν μπορεί να μας βρει
- Εζάκα τσαι εζού κοντα να μάθου τσι θα πει> Πήγα και εγώ κοντα να μάθω τί θα κάνει
- Να αϊθή μοι με έκι αούα> Να αδερφέ μου, μου έλεγε
- για να ναθεί το φαϊ πιο νόστσιμο> για να γίνει το φαγητό πιο νόστιμο
- Εντανη τα δουλεία νι ένι ποία συνέχεια ώσπε να τελειούκου: >Αυτή τη δουλειά την κάνω συνέχεια ώπου να τελειώσω
- που> πη. π (αναφορά)
- Αυτούς που βλέπαμε >Έτεοι π΄εμαϊ ορούντε
- Τι είδατε εκεί που πήγατε >Τσε οράκατε οπά π΄εζάκατε
- Πόσο μακρυά είναι η μονή της Έλωνας; >Πόσιου μακρία ένι το μονασκήρι τα Έωνη;
- Είναι περίπου δεκαπέντε χιλιόμετρα.> Ένι γιούρε τα 15 χιλιόμετρα.
- Πως λένε , δεξιά, αριστερά, ίσια, ψηλά, χαμηλά, πάνω ,κάτω
- δεξιά > ίσια ,αριστερά> σοβά ς > sh ,ίσια > ίσα ,ψηλά > ψεά
- χαμηλά> χαμεά,πάνω > τάνου, κάτω > κάτου
- Σε παρακαλώ μπορώ να έχω ένα ποτήρι νερό, δύο μπύρες και ένα μπουκάλι κρασί;> Ντ’ ένι παρακαού ένι πορού να ένι έχου ένα ποκήρι ύο,δύου μπύρε τσαι ένα γυαλί κρασί;
- πως λένε λαδί , ξύδι, φαγητό, κρέας,ψάρι,τυρι, σαλάτα, αγγουρια. ντοματες , φρούτα “
- Λάδι > άι, ξύδι > γλυκάδι ,φαγητό > σομό ( σ> sh),κρέας > κρίε,
- ψάρι > ψάζ, τυρί > άρτουμα ,σαλάτα> σαλάτα ,αγγούρια> αγγούρια
- ντομάτες > ντουμάτε,ντομάτα > ντουμάτα ,φρούτα > φρούτα
- ποσο χαίρομαι που έχουμε τοσο καλούς μαθητες, μία μόνο διόρθωση για καλό > πόσου ένι χαιρουμένα πφη εμε έχουντε τόσου καλοί μαθητάδε…νία μόνιου διόρθωση για καλέ,
- Τα πέρασα πολύ καλά .>Σ’ επεραΐα πρεσσού ωραία
- καλά σου είπε>Κα ντ’ επέτσε
- Αύριο με το καλό. >Ταχία με το καλέ.
- Αύριο θα τα πούμε> Ταχία θα σι αλήουμε
- Αύριο Γιάννη θα τα πούμε > Ταχία Γιάννη θα σι αλήουμε
- Να είσαστε καλά > Να έτε κα,
- Καλή βόλτα Ευχαριστώ να είσαι καλά>Κα πορεία,Ντ’ ένι ευχαριστούα.Να έσι κα
- δεν είμαι > όνι ,
- Να μου πεις> να μ ‘ ένι αλήου
- δεν θα πάω > ό θα ζάου
- έγινε κάθε μέρα > ενάτε κάθε ρ αμερα
- το σωστο > το σουστέ
- διαβάζω> Ένι σβαΐχου-α ( α για ου)
- μαθαινω> ένι μαθαίνου
- λέω > ένι αού
- έρχομαι> ένι παρίου
- μιλάω> Ένι νιού
- ακούω >Ένι νίου
- Δεν σε άκουσα> Ό ντ’ ενιάκα
- Δεν τον άκουσα> Ό νι ενιάκα
- καληνύχτα δεν βιαζομαι>Καλέ ξημέρουμα ονι βιασκούμενε
- και για τον καφέ> Τσαι για το καφούτσι
- Ώρα καλή > Ούρα κα
- Αύριο με το καλό>Ταχία με το καλέ
- Τι να σου κάνω;> Τσι να ντι ποίου
- πού πας> Κια έσ’ έγγου
- Από πού είσαι> Από κια έσι;
- και από πού έρχεσαι ;>Τσαι από κια έσ’ έγγου;
- Πολύ καλό παιδί>Πάσου καλέ καμπζί
- Πολύ> πασου,πρεσσού
- Δε θα πεις ότι σου τα είπα εγώ>Ό θ’ αλήερε πη’ ( ότσι) ντι σ’ επέκα εζού.
- Δεν μπορώ να κοιμηθώ τόσο νωρίς>Μπα όνι πορούα να κιούψου τόσιου νωρίς
- Θέλω να δω ένα σήριαλ στην τηλεόραση>Ένι θέα να ορήνου ένα σήριαλ ταν τηλεόραση
- Και σε εσένα καλό βραδυ >Τσαι σ’ ετίου Κα αργακινά
- Η γυναίκα μου τον μαύρισε στο ξύλο >Α γουναίκα μι νι εκουβανίε το καλι
- Αυτός είναι καλός άνθρωπος> Έντεν’η έν’ι καλέ άθρωπο
- Δεν άκουγες που σου φώναζα? >1)Όσ’ νίου πη ένι φωνιάντου;
- Το ζέστανες το νερό για να πλυθούμε? >Νι έσ’ σονισκούμενε το ύο για να κσυστούμε;
- Αυτά τα παλιόρουχα είναι για πέταμα >Ένταϊ τα παλιά είτα είνι για ανενουκουμέα.
- Σήμερα ο ήλιος καίει πολύ,κανει ζέστη >Σάμερε ο ήλιε ένι δάου πρεσσού.Ενι ποιου κάψα .
- Έρχεται σήμερα ο πατέρας η θα έρθει αύριο? >Ένι παρίου σάμερε α’φέγκη ντι νη θα μόλει ταχία;
- Το σπίτι είναι καλό απέξω , αλλά δεν είναι από μέσα >Τα τσέα ένι καλέ απότσου αλλά όνι αποτάτσου.
- από δω και πέρα > Από όρεγι τσαι πέρε
- =========================================
- Τσακώνικα Κείμενα -Φίλοι Τσακωνιάς
- Γιατί ρωτάς>Γιατσί έσι ρωτού ,
- να έχουμε όλοι μας> να έχουμε όλοι νάμου
- και μου είπε να σου ειπώ ότι > τσαι μ’ επέτσε να ντη αλίου ότσι
- η δουλειά που έπιασα> Α δουλεία πφη εκιάκα
- όσα είχαν> όσα ίγκιαει έχουντα
- ώσπου να τους πάρουμε> ώσπε να σι άρουμε
- να σου φωνάζω ότι πρέπει να προσέχεις τον εαυτό σου. Δεν με άκουσες> να ντη φωνιάντου ότσι ένι πρέπουντα να προσέχερε τον εαυτέ ντη.΄Ο σα νίου μοι,
- από δω και πέρα > Από όρεγι τσαι πέρε
- θα ντυνόμαστε ελαφρά γιατί πέρασε ο χειμώνας και δεν κάνει κρύο>θα γκιουκχουμαεϊ αφρά γιατσί επεράτσε το χειμωνικό τσαι όνει ποία κρυάδα
- Όρα,ποίερ έν’ έτενη π’ ένι παρίου; ( Κοίταξε,ποιος είναι αυτός που έρχεται ;
- Εκάναϊ τα καμπζία από το σκολείε.Βάνε σι να φάνι τσαι να κατσάνι να σβαΐσωι.( Ήρθαν τα παιδιά από το σχολείο .Βάλε τα να φάνε και να καθήσουν να διαβάσουν )
- Αν έσα παρίου επ(φ)έρι θα κια μ’ ερέσερε .( Αν ερχόσουν χτες θα μ’ έβρισκες)
- Εκάνε τσόα ο αθή ντι;( Ήρθε κιόλας ο αδελφός σου ;
- Ανοίαϊ τα σκολεία.Θα μόλωϊ οι παπάδε να ποίωι αγιασμό.( Άνοιξαν τα σχολεία.Θα έρθουν οι παπάδες να κάνουν αγιασμό)
- Όνι παρίου πλέα τα τσέα,έν’ έχου μούζε.( Δεν έρχεται πια στο σπίτι ,είναι δυσαρεστημένος )
- Έγκεινι το όγκιουμα όνι παρίντα μι.Ένι μιτσί .( Αυτό το πουκάμισο δεν μου έρχεται ( κάνει) .Είναι μικρό )
- Εκάνε το χειμωνικό τσαι όμ’ έχουντε κάβα για τα κ(χ)άρα.Με τσι θα σονιστούμε ;( Ήρθε ο χειμώνας και δεν έχουμε ξύλα για τη φωτιά.Με τι θα ζεσταθούμε;)
- Έτρου μ ‘ εκάνε,ν’ αβράτσου ένα στούμπο να ν’ ανεμού τσαι να νι κατσού τα τσουφά.( Έτσι μου ήρθε να αρπάξω μια πέτρα ,να του σπάσω το κεφάλι )
- Έα να ράμε ,τσι θα μ’ αλήερε νάμου .( Έλα να δούμε τι θα μας πεις)
- Έα να ράμε τσι να μ’ ενέτζερε(Έλα να δούμε τι μας έφερες)
- Έμ’ αούντε ,το παζίντα ,να νοιτσάσομε άβα τσέα. ( Λέμε τον επόμενο χρόνο να νοικιάσουμε άλλο σπίτι )
- Εξερίε χιόνα τσαι τα καμπζία ούγκιαϊ πορούντα να μόλωϊ το σκολείε.( Έριξε χιόνι και τα παιδιά δεν μπορούσαν να έρθουν στο σχολείο)
- Τα τσέρβα είνι στενά,ούνι παρίντα μι .( Τα παπούτσια είναι στενά .Δεν μου έρχονται – κάνουν)
- Έα παρίσου ( Έλα )
Πηγές
Γιάννη Καμβύση” Για να κοντούμε τα γρούσσα νάμου “ (Για να κρατήσουμε τη γλώσσα μας) Κείμενο : Από την ομάδα, Η γλώσσα των Τσακώνων
astrosgr.com 