«Kεντρικός πύργος Άστρους» (Κάστρο Εστέλλα στον Αγιάννη)
Διακρίνεται παραπάνω ο κεντρικός πύργος του Κάστρου Εστέλλα (Άστρους) στον Αγιάννη . Ο Άγιος Ιωάννης (Αγιάννης ) που ήταν το μητροπολιτικό κέντρο της Θυρέας για πολλού αιώνες πριν το 1821 , είχε επίσης και την ονομασία Άστρος, Αγιάννης Άστρους, Επάνω Άστρος, Ορεινό Άστρος , Αγιαννίτικα Καλύβια. Ο Άγιος Ιωάννης ( Αγιάννης) Κυνουρίας ,ήταν η έδρα της Επαναστατικής Προσωρινής Διοίκησης – Κυβέρνησης από τις 22 Αυγούστου έως την 1 Οκτωβρίου 1822.
Το μνημείο προστατεύεται από τον Αρχαιολογικό Νόμο 3028/2002.
Το κάστρο Εστέλλα στον Άγιο Ιωάννη (Αγιάννη) Κυνουρίας στη θέση «Ξεροκάμπι» (2 χλμ), σε ένα απόκρημνο λόφο σαν μία «φυσική πυραμίδα», είναι επίσης γνωστό σαν το κάστρο Ωριάς, έχτισε το 1256 ο Γουλιέλμος Βιλλαρδουίνος προς υποταγήν των ανυπότακτων γειτόνων Τσακώνων στη Σίταινα , Καστάνιτσα και Πραστό, εκεί που ήταν οι Τσάκωνες , «επάνω εις τα όρη » suso en law montanyas , όπως αναφέρεται στο Χρονικό του Μορέως.
Οι διακεκριμένοι ιστορικοί μελετητές Νίκος Βέης , Σπ. Λάμπρος , Κ.Ρωμαίος ,Ε. Καρποδίνης. Αδαμ. Αδαμαντίου ,Αναστάσιος Ι. Μπάλλας και άλλοι τοποθέτησαν πειστικά το κάστρο Εστέλλα του Αραγωνικού Χρονικού του Μορέως , στο Ξεροκάμπι ανάμεσα στα χωριά Άγιος Ιωάννης (Αγιάννης) και Άγιος Πέτρος,
Από το Καστρολόγο
Οπότε σήμερα θεωρείται δεδομένο ότι το κάστρο στο Ξεροκάμπι είναι το φράγκικο οχυρό που αναφέρεται στο Αραγωνικό Χρονικό του Μορέως ως Estella (μετάφραση της ελληνικής λέξης Άστρος). Το κάστρο αυτό έχει μείνει γνωστό και με το δημώδες όνομα «Κάστρο της Ωριάς», το οποίο απαντά και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, συνδεόμενο με θρύλους γύρω από την κατάληψή του
Όπως αναφέρει ο Hopf, το 1423 το κάστρο βρίσκεται ακόμα στα χέρια των Ελλήνων. Αυτήν την εποχή ανήκει στον άρχοντα της Τσακωνιάς Λέοντα Μελισσηνό. Οι χωρογραφικοί πίνακες του Hopf το φέρουν να ανήκει το 1463 στους Ενετούς, ενώ το 1467 ανήκει πλέον στους Τούρκους.
Από την εποχή αυτή το κάστρο της Estella φαίνεται ότι εγκαταλείφθηκε, καθώς έπαψε να έχει στρατιωτική αξία για τους Οθωμανούς μετά την κατάληψή του.
Το κάστρο Εστέλλα στον Αγιάννη , διακρίνεται σαν μακρυνό αστέρι «επάνω εις τα όρη » suso en law montanyas , όπως αναφέρεται στο Χρονικό του Μορέως. Στο βάθος ευθεία ο Αργολικός και στο κέντρο στο μικρό λόφο είναι το «νησί» που είναι το Κάστρο Παραλίου Άστρους .
Από, Νίκο Α. Βέη , Μνείαι του Άστρους
“ Και δη εν τη αραγωνιακή παραλλαγή του Χρονικού του
Μωρέως αναφέρεται ότι ο πρίγκιψ του Μωρέως Γουλιέλμος Βιλλαρδουίνος προς ευκολωτέραν υποταγήν των Τσακώνων έκτισε , τω 1256, το κάστρον, όπερ καλείται la Estella” Παραθέτω…. Et le princep por mellor senyorear los fizo alli un castiello suso en las montanyas, el qual se clama la Estella (σ.93» «Όθεν το castiello la Estella (=Άστρος) πρέπει να αναζητήσωμε στα ενδότερα της Κυνουρίας « suso en las montanyas”,
«Και όντως το Άστρος και κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους ήτο διμερές…οι κατοικούντες τα λεγόμενα Καλύβια Άστρους (είτε Αγιαννίτικα) αναγκάζονται ένεκεν των ελωδών πυρετών ν’αναβαίνωσιν εις το Άγιον Ιωάννη. … ο Άγιος Ιωάννης κατ αρχάς είχεν υπόστασιν σαν θερινή κατοικία των Αστρινών καλουμένη και (επάνω) Άστρος και Αγιάννης Άστρους,έπειτα δε κατέστη και αυτοτελές χωρίον ,ότε μετά την Άλωσιν της Βασιλευούσης …Και ακριβώς επί μεμονωμένου βουνού άνωθεν του Αγίου Ιωάννου (=Επάνω Άστρους) κείται … το Κάστρο τη Ωριάς …Κατά την εμήν γνώμην μετά τας ανωτέρω εξηγήσεις πιθανώτατα δυνάμεθα να ταυτίσωμεν το Κάστρο της Ωριάς του Πάρνωνος προς το Estella =Άστρος.(σελ 99-100)
«Τείχη της ακρόπολης του Άστρους» (Κάστρο Εστέλλα στον Αγιάννη)
Αναστάσιος Ι. Μπάλλας,Πελοποννησιακά, Τόμος ΚΓ Εταιρείας Πελοποννησιακών Σπουδών,Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών Άστρος ( σ.209-210 Κάστρο Άστρους )
Άστρος ( σ.209-210 Κάστρο Άστρους )
«Η σημαντικη αυτή οχύρωση είναι η Εστέλλα του Αραγωνικού Χρονικού το κάστρο έχτισε ο Βιλλαρδουίνος στο βόρειο άκρο του Πάρνωνα. Ειναι επίσης άλλο ένα από τα πολλά κάστρα της Ωριάς,Έχει περιγραφεί επαρκώς από τον Antoine Bon και τον Πέππα»
«Γνωρίζουμε ότι μετά την κατάκτηση της Μονεμβασίας ο Βιλλαρδουίνος έχτισε ένα κάστρο το 1256 πάνω στα βουνά για να ελέγχη τους Τσάκωνες. Η σχετική αναφορά στο «Βιβλίο των Άθλων» έχει ως εξής. Et le princep por mellor fenyorear los fizo alli un castiello suso en las montagnas, el qual se clama la Estella (Libro σ.49»
«Πρώτος το αναφέρει ο Leake Travels II σ.486 γράφοντας πως δύο μίλλια πάνω από τα Αγιαννίτικα καλύβια , στον καλλιεργημένο κάμπο του Ξηροκαμπιού υπάρχει ένα φρούριο Ελληνικό». .
Από
Εστέλλα, κάστρο – mobileContent – eCastles (culture.gr)
Σήμερα, το ορεινό αυτό κάστρο θεωρείται ότι είναι το οχυρό που αναφέρεται στο Αραγωνικό Χρονικό ως Estella ((μετάφραση της ελληνικής λέξης Άστρος) και έχει μείνει γνωστό με το δημώδες όνομα Κάστρο της Ωριάς, το οποίο απαντά και σε άλλα μέρη της Ελλάδας, λόγω της λαϊκής παράδοσης σχετικά με την κατάληψή του.
Το κάστρο της Estella ανήκε στο μεσαιωνικό δρόγγο του Δραγαλέβου (Δραγαλεβός, Γαρδαλεβός, Δραγάλιγος και Δραγαλιβός), ο οποίος καταλάμβανε την ευρύτερη περιοχή γύρω από το Άστρος και αποτελούσε το βορειότερο τμήμα της σημερινής Κυνουρίας.
Οι διακεκριμένοι ακαδημαϊκοί , ιστορικοι και οι διακεκριμένοι καστρολόγοι συμφωνούν πειστικά και κατηγορηματικά, το Κάστρο Εστέλλα (Άστρους ) βρίσκεται στον Άγιο Ιωάννη (Αγιάννη) Κυνουρίας, στην τοποθεσία Ξεροκάμπι(2 χλμ) .
Κάστρο Παραλίου Άστρους
Το Κάστρο Παραλίου Άστρους δεν είναι το κάστρο Εστέλλα, που αναφέρεται στο Αραγωνικό Χρονικό του Μορέως ως Estella το έχτισε το 1256 ο Γουλιέλμος Βιλλεαρδουίνος, αλλά σύμφωνα με πολλούς ιστορικούς και ακαδημαϊκούς χτίστηκε αργότερα.
Αρβανίτη Σμ., «Το κάστρο του Παραλίου Άστρους Κυνουρίας.
«H ύπαρξη κάστρου στην ίδια θέση ,από την Βυζαντινή περίοδο η την Ενετοκρατία ,δεν επιβεβαιώνεται ως τώρα απο οικοδομικά λέιψανα.»
«Σύμφωνα με τα όσα αναφέρθηκαν, με επιφύλαξη, μπορούν να διακριθούν δύο οικοδομικές φάσεις . Στη πρώτη ανήκουν ο εξωτερικός οχυρωματικος περίβολος… Συνεπώς εντάσσεται στην οικοδομική δραστηριότητα είτε κατά το διάστημα της Β’Ενεκοκρατίας στην Πελοπόννησο (1689-1715) και στα οχυρωμτικά έργα που κατασκεύασαν οι Οθωμανοί στην περιοχή για να αντιμετωπίσουν κυρίως τοπικά κινήματα είτε της Β’ Τουρκοκρατίας μετά το 1715… Στη δεύτερη οικοδομική φάση ανήκουν ο εσωτερικός περίβολος …..Είναι η περίοδος της οικοδομικής δραστηριότητας των Ζαφειρόπουλων από το Νοέμβεριο 1824 έως τον Αύγουστο το 1825.
Παναγιώτης Φάκλαρης ,από την ομιλία του για την Χερσόνησο Άστρους
Σύμφωνα με το καθηγητή χτίστηκε αργότερα από το 1256. Ο καθηγητής αναφέρει , «στις αρχές του 15ον αιώνα 1400-1410 …οι Ενετοί κατέχουν την χερσόνησο Άστρους στην οποία έχτισαν ένα μικρό κάστρο που αναφέρεται σε πηγή του 1407 με το όνομα Stella δηλ. Αστέρι, βλέπετε ένα χάρτη Ενετικό που το έχει σαν νησάκι κει πέρα και λέει Stella»
Ο καθηγητής γνωρίζει ότι οι χάρτες της εποχής περιέχουν μεγάλες ανακρίβειες με τον τρόπο και τις πληροφορίες που υπήρχαν τον μεσαίωνα, όλοι αντέγραφαν ότι εβρισκαν και επίσης αντέγραφαν και τα πολλά ίδια λάθη και επισημαίνει.. «Δεν υπάρχει νησί στην Χερσόνησο Άστρους μετά το 500 π.χ ,αλλά υπήρχε νωρήτερα».
Από, Καστρολογος, Κάστρα της Ελλάδας
Κάστρο Παράλιου Άστρους – Ελληνικά Κάστρα – Kastra.eu
Σήμερα, για διαφόρους λόγους, θεωρείται σίγουρα ότι το το κάστρο στο Παράλιο Άστρος δεν έχει σχέση ούτε με το Estella ούτε με το Astritzi.
Ιστορία
Υπάρχει μια θεωρία ότι στη θέση του κάστρου του Παράλιου Άστρους προϋπήρχε Βυζαντινό φρούριο. Όμως αυτή η υπόθεση δεν μπορεί να επαληθευτεί, καθώς δεν υποστηρίζεται από ευρήματα ή από ιστορικές πηγές.
Στο κάστρο διακρίνονται δύο οικοδομικές φάσεις: Η πρώτη φάση αφορά την περίοδο μεταξύ του 17ου αι. και του τέλους του 18ου αι. Ίσως μάλιστα να σχετίζεται με το τέλος της Β’ Ενετοκρατίας και την ανακατάληψη του Μοριά το 1715 από τους Οθωμανούς. (Εκείνη την εποχή οι Οθωμανοί οχύρωσαν κάποιες θέσεις για να εδραιώσουν την παρουσία τους στην περιοχή φοβούμενοι τους Τσάκωνες αλλά και την επιστροφή των Ενετών.)
Η δεύτερη κατασκευαστική περίοδος εντοπίζεται από το 1824 και 1825, όταν το κάστρο ανήκε στους τρεις αδερφούς Ζαφειρόπουλους οι οποίοι ήταν πλούσιοι έμποροι από το εξωτερικό και μυημένοι στη Φιλική Εταιρεία.
Παράλιο Άστρος – mobileContent – eCastles (culture.gr)
Η ταύτιση της θέσης Άστρος και του κάστρου της, καθώς και ο συσχετισμός τους με τις ονομασίες Αστρίτσι και Estella [=Άστρος (ελλ.)] δημιούργησε σύγχυση στους ιστορικούς και χαρτογράφους του παρελθόντος, αλλά και σε νεώτερους ερευνητές.
Το κάστρο στο παράλιο Άστρος συγχεόταν κυρίως με το κάστρο Estella, το οποίο σύμφωνα με το Αραγωνικό Χρονικό ανεγέρθηκε το 1256 από τον Γουλιέλμο Βιλλεαρδουίνο για τον έλεγχο των ατίθασων Τσακώνων. Ωστόσο, το κάστρο Estella έχει πλέον ταυτιστεί με το οχυρό στο Ξεροκαστέλλι στην ορεινή ενδοχώρα της βορειοανατολικής Κυνουρίας.
Έχει υποστηριχθεί ότι στη θέση του κάστρου του Παράλιου Άστρους είχε προηγηθεί μεσαιωνικό κάστρο, υπόθεση που λόγω απουσίας επαρκών στοιχείων δεν γίνεται να επιβεβαιωθεί. Η μελέτη των καταλοίπων του κάστρου επιτρέπει τη διάκριση δυο οικοδομικών φάσεων. Η πρώτη φάση αφορά στην περίοδο μεταξύ του 17ου αι. και του τέλους του 18ου αι…. Η δεύτερη οικοδομική περίοδος εντοπίζεται από το 1824 και 1825,
Η αναμφισβήτητα τεκμηριώμενη ιστορική αλήθεια είναι το Κάστρο Εστέλλα (Άστρους) βρίσκεται στον Άγιο Ιωάννη (Αγιάννη) Κυνουρίας στη θέση «Ξεροκάμπι» (2 χλμ).
Τα κείμενα παραπάνω είναι διασταυρωμένες ιστορικές αλήθειες με μεγάλη βιβλιογραφία , όπως πρέπει να γράφεται η ιστορία. Παραθέτουμε παρακάτω ενδεικτικά την σχετική βιβλιογραφία από μερικά κείμενα ,όχι από όλα ,και τις πηγές μας.( π.χ σε ενα κείμενο από τα παραπάνω μετρήσαμε 32 βιβλία η άρθρα).
Αντίθετα ο μεγάλος μύθος και τα παραμύθια για κουβεντούλες στα καφενεία είναι τα ατεκμηρίωτα κείμενα , χωρίς στοιχειώδη βιβλιογραφία.
Στην ψηφιακή εποχή μας υπάρχουν πολλοί που αντιγράφουν ,χωρίς να διασταυρώνουν, ότι βρουν μπροστά τους, και «ξαναφράφουν την ιστορία» χωρίς βιβλιογραφία, όπως τους καπνίσει, για να την ξανά αντιγράψουν και άλλοι αργότερα που χωρίς να διασταυρώνουν τι διαβάζουν , αναφέρονται στα προηγούμενα ατεκμήριωτα κείμενα .Τα ατεκμήριωτα αυτά κείμενα , είναι αυτά που λέμε τα μεγάλα παραμύθια , οι μισές αλήθειες και τα ψέμματα..
Πηγές
Οι δύο φωτογραφίες για το Κάστρο Εστέλλα , που αναφέρεται «Κεντρικός πύργος Άστρους» και «Τείχη της ακρόπολης του Άστρους» είναι Από το Αναστάσιος Ι. Μπάλλας ,Πελοποννησιακά, Τόμος ΚΓ Εταιρείας Πελοποννησιακών Σπουδών,Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών. Οι άλλες δύο φωτογραφίες από το φίλο και γείτονα μας στη παλιά “μητρόπολη του Αγιάννη Σουληνάρι” Θόδωρο Μαγκλή .
Αρβανίτη Σμ., «Το κάστρο του Παραλίου Άστρους Κυνουρίας».
Ιωάννη Μ. Αρβανίτη – Από τις Πηγές του Λαού μας, τόμος A,Β, Αθήνα 1988
Νίκο Α. Βέη , Μνείαι του Άστρους Το τοπωνυμικό «Άρια»
Αναστάσιος Ι. Μπάλλας ,Πελοποννησιακά, Τόμος ΚΓ Εταιρείας Πελοποννησιακών Σπουδών,Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών (Άστρος ( σ.209-210 )
Ι. Κακαβούλια, Ι. Κουσκουνά, Κ. Χασαπογιάννη –Θυρεάτις Γη, Αθήνα 1981
Εστέλλα, κάστρο – mobileContent – eCastles (culture.gr)
Κάστρο Εστέλλα – Ελληνικά Κάστρα – Kastra.eu
Παράλιο Άστρος – mobileContent – eCastles (culture.gr)
Κάστρο Παράλιου Άστρους – Ελληνικά Κάστρα – Kastra.eu
Τα κάστρα μας : Κάστρο Εστέλλα ( στον Αγιάννη ) και Κάστρο Παραλίου Άστρους – astrosgr.com
Θανάση Π. Κωστάκη: Σύντομη γραμματική της Τσακώνικης Διαλέκτου (BT),1951
Βιβλιογραφία
Αρβανίτη Σμ., «Το κάστρο του Παραλίου Άστρους Κυνουρίας. Πρώτες παρατηρήσεις», Πρακτικά του Ζ΄ Διεθνούς Συνεδρίου Πελοποννησιακών Σπουδών (Πύργος- Γαστούνη-Αμαλιάδα, 11-17 Σεπτεμβρίου 2005), τ. Δ΄, Βυζάντιον-Συμπληρώματα, Πελοποννησιακά, Παράρτημα 27 (2007), 385-410
Ιωάννη Μ. Αρβανίτη – Από τις Πηγές του Λαού μας, τόμος A,Β, Αθήνα 1988
Ι. Κακαβούλια, Ι. Κουσκουνά, Κ. Χασαπογιάννη –Θυρεάτις Γη, Αθήνα 1981
Καρποδίνη Ε., Κάστρα της Πελοποννήσου, Αθήνα 1993, 242-243
Κουσκουνάς Ι., «Η Χερσόνησος του Παράλιου Άστρους», Θυρεάτις Γη (Ιστορία – Αρχαιολογία – Λαογραφία), Κουσκουνάς Ι. – Χασαπογιάννης Κ. – Κακαβούλιας Ι. (επιμ.), 1981, 121-123
Κουσκουνάς Ι., «Η ίδρυση του φρουρίου ¨Άστρους¨», Θυρεάτις Γη (Ιστορία – Αρχαιολογία – Λαογραφία), Κουσκουνάς Ι. – Χασαπογιάννης Κ. – Κακαβούλιας Ι. (επιμ.), 1981, 168-171
Κουσκουνάς Ι., «Το Άστρος και τα γειτονικά μεσαιωνικά φρούρια», Θυρεάτις Γη (Ιστορία – Αρχαιολογία – Λαογραφία), Κουσκουνάς Ι. – Χασαπογιάννης Κ. – Κακαβούλιας Ι. (επιμ.), 1981, 175-177
Μπάλλας Α., «Κάστρα της Κυνουρίας. Επισκόπηση των μεσαιωνικών κάστρων της Τσακωνιάς», Πελοποννησιακά ΚΣΤ΄ (2001-2002), 208-210
Αναστάσιος Ι. Μπάλλας ,Πελοποννησιακά, Τόμος ΚΓ Εταιρείας Πελοποννησιακών Σπουδών,Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών
Πέππας Ι., Μεσαιωνικές σελίδες της Αργολίδας, Αρκαδίας, Κορινθίας, Αττικής, Αθήνα 1990, 176-177,178, 182-185
Ρωμαίος Α., Τοπογραφικά της Φραγκοκρατίας, Πελοποννησιακά Β΄(1957), 23-24
Σαραντάκης Π., Αρκαδία: Οι Ακροπόλεις – Τα Κάστρα & Οι πύργοι της σιωπηλά ερείπια μιας δοξασμένης γης, Αθήνα 2006, 152, 155-158
Σφηκόπουλος Ι., Τα Μεσαιωνικά κάστρα του Μορηά, Αθήνα 1968, 199-201
Νικολάου Ι. Φλούδα – Θυρεατικά, τόμοι Α’, Β’, Γ’, Αθήνα 1981/2/3
Φιλιππίδης Δ., «Κυνουρία», Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική, Πελοπόννησος Α’, τ. 4, Αθήνα 1985, 170-173
Bees N. A., «Μνείαι του Άστρους κατά τους μέσους αιώνας», Byzantinische Zeitschrift 17 (1908), 92-105
Buchon A., Nouvelles recherches historiques sur la principauté française de Morée et ses hautes baronies, v. 1, Paris 1843, 397
Buchon A., Recherches historiques sur la principauté francaise de Morée et ses hautes baronies, v. 1, Paris 1845, 65
Bon A., La Morée franque. Recherches historiques, topographiques et archéologiques sur la Principauté d’Achaïe (1205-1430), Paris 1969, 73, 220, 280, 500, 515-516
Hopf Ch., Chroniques gréco-romanes inédites ou peu connues, publiées avec notes et tables généalogiques, Berlin, Weidmann, 1873, 202-203, 205-206
Zakythinos A., Le despotat grec de Morée. Histoire politique, Variorum Reprints, London 1975, 78,164,166
Το κάστρο Εστέλλα στον Αγιάννη έχτισε το 1256 ο Γουλιέλμος Βιλλαρδουίνος προς υποταγήν των ανυπότακτων γειτόνων Τσακώνων στη Σίταινα , Καστάνιτσα και Πραστό, εκεί που ήταν οι Τσάκωνες , «επάνω εις τα όρη » suso en law montanyas , όπως αναφέρεται στο Χρονικό του Μορέως.
Το άρθρο έχει δημοσιευτεί στους συνεργάτες μας Astros Kynouria News ftzivel – 21 Ιανουαρίου, 2023
astrosgr.com 