Το Άστρος το «καμαρωτό» , ο Αγιάννης Άστρους ,το Παράλιο Άστρος και η ιστορία του ονόματος .

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ Ἱστορίαι (2.27.1-2)

[2.27.1] “Ἀνέστησαν δὲ καὶ Αἰγινήτας τῷ αὐτῷ θέρει τούτῳ ἐξ Αἰγίνης Ἀθηναῖοι, αὐτούς τε καὶ παῖδας καὶ γυναῖκας,…..2.27.2] ἐκπεσοῦσι δὲ τοῖς Αἰγινήταις οἱ Λακεδαιμόνιοι ἔδοσαν Θυρέαν οἰκεῖν καὶ τὴν γῆν νέμεσθαι, ….ἡ δὲ Θυρεᾶτις γῆ μεθορία τῆς Ἀργείας καὶ Λακωνικῆς ἐστίν, ἐπὶ θάλασσαν καθήκουσα. καὶ οἱ μὲν αὐτῶν ἐνταῦθα ᾤκησαν, οἱ δ᾽ ἐσπάρησαν κατὰ τὴν ἄλλην Ἑλλάδα”.

Το Άστρος και ο Αγιάννης είναι μια κοινότητα και το σπουδαιότερο οι κάτοικοι είναι οι ίδιοι, είχαν και έχουν σήμερα σπίτια στον Άγιάννη και στο Άστρος για τουλάχιστον χίλια χρόνια. Από το χωριό Άγιος Ιωάννης προήλθε το Άστρος , το Παράλιο Άστρος, αλλά και άλλοι οικισμοί. Το 1845 ο Αγιάννης αποτέλεσε την θερινή έδρα της Επαρχίας Κυνουρίας και ήταν το μητροπολιτικό κέντρο της Θυρέας για πολλούς αιώνες πριν την επανάσταση του 1821..

Για πολλούς αιώνες πριν την επανάσταση του 1821 σε διαφορές αναφορές και χάρτες οι δύο οικισμοί το Άστρος και ο Αγιάννης ανακατεύονται , το Άστρος αναφέρεται Άστρος ,γίνεται Αγιάννης ,Καλύβια Άστρους, Αγιαννίτικα καλύβια και ο Αγιάννης αναφέρεται Aγιάννης, γίνεται Άστρος, ορεινό Άστρος ,επάνω Άστρος ,Αγιάννης Άστρους και Αγιαννίτικα καλύβια. Ενδιαφέρον είναι σε χάρτες επίσης ο Αγιάννης αναφέρεται σαν «Άστρος» και το Άστρος σαν «Άγιος Ιωάννης».

Οι ιστορικοί Πουκεβίλ και Διονύσιος Κόκκινος αναφέρουν χαρακτηριστικά «Άγιον Ιωάννην του Άστρους».

“Η έδρα της Κυβερνήσεως μεταφερθή εις Άγιον Ιωάννην του Άστρους εν Κυνουρία”

«Η κυβέρνησις … απεφάσισε μετά τη βουλής να μεταφέρουν την έδραν των από το Άγιον Ιωάννην του Άστρους εις Καστρί Ερμιονίδας»

Ο Νίκος Βέης (1883; – 1958) ήταν Βυζαντινολόγος ιστορικός και νεοελληνιστής, καθηγητής Πανεπιστημίου και Ακαδημαϊκός.

Από, Νίκο Α. Βέη , Μνείαι του Άστρους

«Και όντως το Άστρος και κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους ήτο διμερές… οι κατοικούντες τα λεγόμενα Καλύβια Άστρους (είτε Αγιαννίτικα) αναγκάζονται ένεκεν των ελωδών πυρετών ν’αναβαίνωσιν εις το Άγιον Ιωάννη. … ο Άγιος Ιωάννης κατ αρχάς είχεν υπόστασιν σαν θερινή κατοικία των Αστρινών καλουμένη και (επάνω) Άστρος και Αγιάννης Άστρους,έπειτα δε κατέστη και αυτοτελές χωρίον ,ότε μετά την Άλωσιν της Βασιλευούσης …Και ακριβώς επί μεμονωμένου βουνού άνωθεν του Αγίου Ιωάννου (=Επάνω Άστρους) κείται … το Κάστρο τη Ωριάς …Κατά την εμήν γνώμην μετά τας ανωτέρω εξηγήσεις πιθανώτατα δυνάμεθα να ταυτίσωμεν το Κάστρο της Ωριάς του Πάρνωνος προς το Estella =Άστρος. (σελ 99-100)

Η πρώτη επίσημη αναφορά της πόλης με το όνομα «Άστρος» συναντάται σε χρυσόβουλο του έτους 1293 του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β’ Παλαιολόγου . Η πρώτη όμως αναφορά με το όνομα «Άστρον» απαντά στο Γεωγράφο Κλαύδιο Πτολεμαίο (2ος αι. μ.Χ.). Ο Νίκος Βέης (1883–1958) καθηγητής Πανεπιστημίου και Ακαδημαϊκός αναφέρει «έχομε κατ΄ επανάληψιν μνείας του Κυνουριακού αυτού πολίσματος» του Άστρους το 1320,1372,1374, 1407,1421, ,1435, 1463, 1467, 1471, 1481.

Ο Φρατζής αναφέρει το Άστρος και τον Άγιο Ιωάννη το 1435.

Από , Θανάση Π. Κωστάκη: Σύντομη γραμματική της Τσακώνικης Διαλέκτου (BT),1951

«Από το Φρατζή,έκδοση Βόννης σ.159…..Και κατά αρχάς του θέρους του ς@μγ (=1435).… αί είσιν αι κάτω γεγραμμέναι χώραι και πόλεις και κώμαι, Άστρον,άγιος Πέτρος, Άγιος Ιωάννης, Πλαταμόνας (Σημερ.Πλάτανος),Μελίγον (σημρ. Μελιγού),Προάστειον (σημερ,Πραστός) ,Λεωνίδας (σημερ.Λεωνίδιον), Κυπαρισσία (σημερ.Κυπαρίσσι) ,Ρέοντας και Σίτανας (σημερ.Σίταινας)…Βλ.Σ.Λάμπρου,Μικταί Σελίδες , Αθήναι 1905 σ.416-419 και Φ.Κοκκουλέ, Αθηνά 39 (1927) σ.122»

Ο Γ. Τερτσέτης αναφέρει «συνέτρωγαν ο Δημήτριος Υψηλάντης και ο Κολοκοτρώνης εις τους ίσκιους των δένδρων του Άστρους».(Διήγησις Συμβάντων της Ελληνικής φυλής σελ.287) Ο υπασπιστής του Κολοκοτρώνη Φωτάκος αναφέρεi μετά από το τραπέζι : «Από το Άστρος επεράσαμεν εις τον Άγιον Ιωάννην, και από εκεί, αφού εγευματίσαμεν εις ταις καμάρες του Αγίου Πέτρου, εφθάσαμεν εις Βέρβαινα». Η Συνέλευση, στα πρότυπα των Συνταγμάτων της Γαλλικής Επανάστασης του 1789 μ.Χ., συνέταξε και τη «Διακήρυξη της Β΄ των Ελλήνων Συνελεύσεως» υπογραμμένη από 128 Πληρεξούσιους, μεταξύ των οποίων και ο Κολοκοτρώνης, «Εξεδόθη εν Άστρει εντός του Μουσείου του Καρυτσιώτου», “Ήδη δε μετά δεκαέξ μήνας Δευτέραν να συγκροτήση εν Άστρει συνέλευσιν ….»λέει η διακήρυξη της Εθνοσυνέλευσης .

Ο μεγάλος εθνικός ευεργέτης μας Δημήτριος Καρυτσιώτης έφυγε από την Καρύτσα του Αγιάννη 15 χρονών το 1756, αλλά δεν ξέχασε ποτέ την πατρίδα του, τον Αγιάννη και το Άστρος και για το λόγο αυτό ονόμασε το κτήριο στην Τεργέστη «ΑΣΤΡΟΣ», που θυμότανε καλά από το 1756 (και το 1756 δεν είχαν κινητά τηλέφωνα και διαδίκτυο….το θυμότανε καλά από το 1756) .

Με την πρώτη διοικητική διαίρεση του ελληνικού κράτους το 1835, το Άστρος εντάχθηκε στον Δήμο Θυρέας με έδρα τον οικισμό Άγιος Ιωάννης (ΦΕΚ 16Α – 24/05/1835). Από το 1841 έως το 1912, το Άστρος ήταν η χειμερινή έδρα του Δήμου Θυρέας , ο Αγιάννης ήταν η θερινή έδρα {ΦΕΚ 5Α – 08/03/1841) ..Από το 1912 ο οικισμός αποτέλεσε έδρα κοινότητας Άστρους η οποία εξελίχθηκε στο Δήμο Άστρους το 1985 (ΦΕΚ 99Α – 28/05/1985)( Για ιστορικούς λόγους έγινε δήμος).

Από το 1998 το Άστρος αποτελεί έδρα του Δήμου Βόρειας Κυνουρίας (ΦΕΚ 244Α – 04/12/1997) ..

Παράλιον Άστρος

Οι Ζαφειρόπουλοι έχτισαν το 1825 σπίτια τους στο Κάστρο του Παραλίου Άστρους και προνοητικά επισκεύασαν το κάστρο, για να αντισταθούν αργότερα νικηφόρα εναντίον του Ιμπραήμ. Ο Ιμπραήμ κατέσφαξε και έκαψε ολόκληρο την Πελοπόννησο, αλλά ποτέ δεν μπόρεσε να νικήσει τον Άκουρο , αν και τον είχε αιχμαλωτίσει προσωρινά, ούτε στην μάχη της 5 και 6 Αυγούστου 1826 στο Κάστρο Παραλίου Άστρους.

Ουσιαστικά το Παράλιο Άστρος έχτισε από το 1828 και αργότερα ο οικιστής του Παραλίου Άστρους Αγιαννίτης στρατηγός Πάνος Ζαφειρόπουλος η Άκουρος και οι αδελφοί του. Οι Ζαφειρόπουλοι αναφέρονται από τους ιστορικούς ότι ήταν οι πρώτοι κάτοικοι του Παραλίου Άστρους .

«Η δημιουργία του νέου αυτού χωριού συντελέστηκε από το 1828 έως το 1833. Τότε χτίστηκαν και τα πρώτα σπίτια», και συνεχίστηκε αρχικά από τους Αγιαννίτες αγωνιστές του ¨Ακουρου και ακολούθησαν αργότερα άλλοι από Σπέτσες και τα γύρω χωριά Καστρί, Πλάτανο και άλλα.

Δεν είναι τυχαίο οι φίλοι μας Παραλιώτες ετίμησαν τον Άκουρο με άγαλμα στην κεντρική πλατεία, αναγνωρίζοντας ο «ΟΙΚΙΣΤΗΣ ΤΟΥ ΠΑΡΑΛΙΟΥ ΑΣΤΡΟΥΣ”

Οι πρώτοι κάτοικοι του Παραλίου Άστρους Ζαφειρόπουλοι δεν κατάφεραν το 1835 να εντάξουν το Παράλιο Άστρος στο δήμο Θυρέας, γιατί πιθανόν τότε δεν είχε τελειώσει ο οικισμός .Το Ελληνικό κράτος έκρινε τότε δεν υπήρχαν τα κατάλληλα κριτήρια. Ο οικιστής του Παραλίου Άστρους Αγιαννίτης στρατηγός Πάνος Ζαφειρόπουλος η Άκουρος (1788-1848) και ο αδελφός του Ιωάννης Ζαφειρόπουλος βοήθησαν να ενταχθεί το 1845 το καινούργιο χωριό Παράλιο Άστρος στον υπάρχοντα δήμο Θυρέας, που από το 1841 είχε έδρα το Άστρος και από το 1835 είχε έδρα τον Αγιάννη.

Παράλιον Άστρος (Αρκαδίας) ΦΕΚ 32Α – 08/12/1845 . Ο οικισμός προσαρτάται στο δήμο Θυρέας. ΦΕΚ 252Α – 24/08/1912. Ο οικισμός αποσπάται από το δήμο Θυρέας και ορίζεται έδρα της κοινότητας Παραλίου Άστρους.

Συνοπτικά, αυτές τις παρακάτω μεγάλες ιστορικές αλήθειες καταλάβαμε από τον συμπατριώτη μας καθηγητή αρχαιολογίας Παναγιώτη Φάκλαρη από την ομιλία του για την Χερσόνησο Παραλίου Άστρους .

Δεν υπάρχει νησί στην Χερσόνησο Άστρους μετά το 500 π.χ αλλά υπήρχε νωρήτερα.

Το Κάστρο Παραλίου Άστρους δεν είναι «το κάστρο Εστέλλα» (Άστρος) που αναφέρεται στο Αραγωνικό Χρονικό του Μορέως που έχτισε ο Γουλιέλμος Βιλαρδουίνος το 1256 ,αλλά χτίστηκε αργότερα. ». Επίσης έχει σημασία ότι γύρω από το κάστρο όταν χτίστηκε, δεν ανέφερε ο καθηγητής ότι υπήρχε οικισμός.Απλά αναφέρει το κάστρο χτίστηκε τον 15^ον αιώνα.

Σύμφωνα με το καθηγητή, αργότερα από το 1256, «στις αρχές του 15^ον αιώνα 1400-1410 …οι Ενετοί κατέχουν την χερσόνησο Άστρους στην οποία έχτισαν ένα μικρό κάστρο που αναφέρεται σε πηγή του 1407 με το όνομα Stella δηλ. Αστέρι, βλέπετε ένα χάρτη Ενετικό κει πέρα που το έχει σαν νησάκι κει πέρα και λέει Stella»

«Το 1806 …δεν υπήρχε χωριό στο νησί τότε, παρά μόνον τρία σπίτια, και μερικές αποθήκες και μία μεγάλη δεξαμενή, η «παλιόστερνα» που τροφοδοτούσε με νερό τα πλοία»

«Ο Ζαφειρόπουλος … αποφάσισε να ιδρύσει στην χερσόνησο του Άστρους ένα νέο χωριό» …«Η δημιουργία του νέου αυτού χωριού συντελέστηκε από το 1828 έως το 1833. Τότε χτίστηκαν και τα πρώτα σπίτια.»

Ο οικισμός το 1845 «επισήμως ονομάζεται Παράλιο Άστρος».

Όλοι γνωρίζουμε καλά και δεν ξεχνάμε την μακρόχρονο ιστορία μας , που δεν σβήνεται ούτε ξαναγράφεται με τίποτα, για την Θυρεάτιδα Γη , για όλα τα χωριά και τους οικισμούς του κάμπου της Θυρέας και τα γειτονικά χωριά.Είμαστε στην ίδια βάρκα και σεβόμαστε τους φίλους γείτονες μας με τα χαρακτηριστικά τους και την ιστορία τους.

Στη σημερινή ψηφιακή εποχή μας οι αποστάσεις μηδενίστηκαν και φιλόξενα προστέθηκαν πολλοί μόνιμοι κάτοικοι απά τα γύρω και μακρυνά χωριά. Οι πρόγονοι μας δεν είχαν αυτή την άνεση και λέγανε για παράδειγμα τους Παραλιώτες η αντίστοιχα τους Αστρινούς «ξένους», γιατί δεν τους ήξεραν και δεν τους έβλεπαν συχνά , μερικές φορές ποτέ. Σήμερα όλοι οι κάτοικοι της Θυρέας και οι γείτονες μας, είναι οι καθημερινοί φίλοι μας, που τους βλέπουμε εύκολα καθημερινά σε 2-3 λεπτά, το πολύ σε 10 λεπτά.

Τελειώσαμε με το όνομα και συμφωνούμε όλοι , οι παλιότεροι κάτοικοι της περιοχής την αποκαλούσαν και “η γούβα μας “,(τα φυσικά σύνορα αρχίζουν με τη Ζάβιτσα ),που αρχίζει από το Κανάβαλλο μέχρι τον Άγιο Ανδρέα και το Αρκαδικό Χωριό, και από τον Ατσίγγανο και τις Πόρτες μέχρι τις λαμπερές κορφές του Πάρνωνα η του Μαλεβού, στην μακρόχρονη ιστορία μας την αποκαλούσαν Θυρεάτις Γη η Θυρέα και σήμερα σωστά την αποκαλούμε όλοι μας το ιστορικό Άστρος.

Με την ευκαρία ας μην ξεχνάμε επίσης κάτι που συμφωνούμε όλοι. Κάποτε μας φόρτωσαν στην πλάτη μας υπολογισμένα για τους λόγους τους το απαίσιο , άδειο , ανόητο και διχαστικό Δήμο Βόρειας Κυνουρίας. Αφού όλοι συμφωνούμε , είναι καιρός να ξεκινήσουμε σωστά τις απαιτούμενες ενέργειες για να φέρουμε πάλι στον τόπο μας, όπως πριν από 2,500 χρόνια αποκαλούσε ο πρώτος επιστήμονας ιστορικός του κόσμου Θουκυδίδης , τον ιστορικό Δήμο Θυρέας.