ΤΑ ΤΣΑΚΩΝΙΚΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΔΩΡΙΚΗΣ
“Τη γλώσσα των προγόνων μου ,που εβύζαξα με το γάλα της αγίας μητέρας μου, ποτέ δεν την ξέχασα σ’ όλη τη ζωή μου. Με κατέπλησσε πάντοτε η δωρική της αρχαιοπρέπεια και με νανούριζε πολλές φορές η πολύφθογγη, σφιχτή, ηχηρά και πλούσια προσωδία της”
Αυτά έγραφε ο συγγραφέας του Τσακώνικου διηγήματος Α ΤΣΙΟΥΡΑΝΑ αείμνηστος Γεώργιος Στρατήγης, του οποίου οι ρίζες κρατούσαν από την Καστάνιτσα, στον περίφημο Γερμανό γλωσσολόγο Δέφνερ,” όταν διάβασε τα ωραία παραμύθια του και φυλλομέτρησε το θαυμάσιο λεξικό του με τις 6000 τσακώνικες λέξεις και τον λαογραφικό θησαυρό του”
Κάθε Ελληνική και όχι μόνο, περιοχή έχει τη δική της διάλεκτο, που συνδέει τους κατοίκους της με το πρόσφατο αλλά και απώτερο παρελθόν, συνυφασμένη, μέσα σε πλαίσια ιστορίας, θρύλων, παραδόσεων και λοιπών συνθηκών του κάθε τόπου. Μερικές από αυτές είναι η Ποντιακή, η Κυπριακή, η Κρητική, η Επτανησιακή, η Τσακώνικη κλπ
Η Τσακώνικη , αν και συνηθίζουμε να την αποκαλούμε διάλεκτο, μπορούμε να ισχυριστούμε ουσιαστικά είναι μία γλώσσα., ιστορική συνέχεια της αρχαίας δωρικής, όπως μας απέδειξαν οι έρευνες. Πρόκειται αληθινά για μια ζωντανή κιβωτό ιερής ιστορικής παρακαταθήκης , που διαφυλάχθηκε, κατά το δυνατόν, αναλλοίωτη και απρόσβλητη από το αδιάκοπο πέρασμα του χρόνου και που μας συνδέει άμεσα με το απώτατο παρελθόν
Αυτά όμως για να αποτελούν βάσεις σοβαρής συζήτησης και μελέτης, θα πρέπει να ανατρέξουμε στα κείμενα, τα αρχαία και τα νέα, τα δικά μας και τα ξένα και να συγκρίνουμε τα αρχαιότατα με τα νεώτερα.
Πρώτος ο πατέρας της ιστορίας Ηρόδοτος , στο βιβλίο του Η ΟΥΡΑΝΙΑ, παράγραφος 79, μας δίνει μια σαφή εικόνα για τους κατοικούντες στην Πελοπόννησο “Οικέοι δε την Πελοπόννησον έθνεα επτά. Τούτων δε τα μεν δύο, αυτόχθονα εόντα,κατά χώρην ίδρυται νυν και τω πόλει οίκεον Αρκάδες τε και Κυνούριοι…… οι δε Κυνούριοι, αυτόχθονες εόντες, δοκέουσι μούνοι είναι ΄Ιωνες, εκδεδωρίευνται δε υπό τε Αργείων αρχόμενοι και υπό του χρόνου , εόντες ορνεήται και περίοικοι” δηλαδή επτά έθνη κατοικούν στην πελοπόννησο. Από αυτούς δύο είναι αυτόχθονες και είναι σήμερα εγκατεστημένοι εκεί όπου κατοικούσαν τα παληά χρόνια, οι Αρκάδες και οι Κυνούριοι……οι δε Κυνούριοι, όντε αυτόχθονες, φαίνεται ότι είναι ΄Ιωνες και οι μόνοι που έμειναν στην Πελοπόννησο, αλλά υπό την κυριαρχία των Αργείων και με την πάροδο του χρόνου, έχουν αφομοιωθεί με τους Δωριείς. Αυτοί είναι οι ορνεήτες και οι γείτονές τους
Ο Γάλλος Villoison, στον πρόλογο της Ιλιάδας που εξέδωσε το 1788, γράφειcum plurimis tsakonibus in Peloponneso et maximae Spartiae et Naupliae kollocutus sum. Et Athenis six ebdimadum spatio qvendam exiisconduxi qvo suggerente Tzakonae lingue sive recentis Lakonicae grammaticam et vocabularium a me edendam scripsi. In suis asperimis et fere inacesis montibus,myltas antiquas voces et forma doricas caetertis Graecis recentioribus, vocas et inauditas retnentur, verbi gratia dicunt, κακά proκαή, ψιούχα pro ψυχή, γιορτά, βροντά,που σε ελεύθερη μετάφραση, σημαίνει “έχω συνομιλήσει με πολλούς Τσάκωνες στην Πελοπ[όννησο,καθώςκαι με πολλούς από τους κατοίκους της Σπάρτης και του Ναυπλίου.Και στην Αθήνα, όταν σε διάστημα έξι εβδομάδων συγκέντρωσα στοιχεία από αυτούς που γνωρίζουν την τσακώνικη γλώσσα, δηλαδή την ομιλουμένη σήμερα Λακωνική, έγραψα και γραμματική και συνέταξα λεξιλόγιο εξ αυτών των στοιχείων. Σε αυτά τα τραχύτατα και σχεδόν απάτητα βουνά διαφυλλάσσουν πολλλές αρχαίες λέξεις και φόρμες δωρικές και νέους και κοινούς φθόγγους,λόγου ΄χαρη λένε κακά άντί κακή, ψιούχα αντί ψυχή,βροντά γιορτά κλπ
Ο Deville στη ‘ μελέτη της τσακωνικής διαλέκτου” που εξέδωσε το 1866, γράφει “le tsakonien est l heritier de ce dial;ecte lakonien qui se parlais autrefois precisement danw les memes localite( Etuide du dialecte tzkonien 1866 δηλαδή η κληρονομιά αυτής της λακωνικής διαλέκτου που μιλιόταν στο παρελθόν, επιμελώς διαφυλαχθείσα στους ίδιους αυτούς τόπους.
ΟΓερμανός Φαλμεράυερ, που με τα εσφαλμένα επιχειρήματά του προσπάθησε να αμφισβητήσει, χωρίς φυσικά να το κατορθώσει,την ιστορική προέλευση και συνέχιση της Ελληνικής φυλής, για τους Κυνουριείς παραδέχεται ότι η εισβολή των Σλαύων δεν επηρέασε τους κατοίκους των ορεινών περιοχών του Μαλεβού. Αυτό φαίνεται. γράφει, από τη γλώσσα των Τσακώνων και από τα έθιμά τους, μερικά από τα οποία φθάνουν μέχρι των χρόνων του Λυκούργου ( Η Φραγκοκρατία στην Ελλάδα σε΄40)
Εκείνος όμως που μελέτησε σοβαρά τα τσακώνικα και ανακάλυψε την ιστορική τους σημασία,παρέχοντας άφθονα προς τούτο στοιχεία, ήταν ο γλωσσολόγος Δέφνερ,υφηγητής της γλωσσολογίας της Λατινικής γλώσσας και φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών από το 1872-1878. Κατόπιν εντολής της Ακαδημίας του Βερολίνου, περιώδευσε το 1874 και 1875 την Πελοπόννησο για να μελετήσει τη γλώσσα και τα διάφορα τοπικά ιδιωματα. Στην Τσακωνιά πήγε το 1874 και έμεινε 3 εβδομάδες, άλλά το 1875 ξαναπήγε όπου παρέμεινε επί 35 μήνες ” προς πλήρη εκμάθηση της διαλέκτου” ” Γεωργοί και ποιμένες των ορεινών χωρίων, γέροντες και γραίαι του Λεωνιδίου κλπ υπήρξαν οι διδάσκαλοί μου” μας πληροφορεί ο ίδιος.
Ο μεγάλος αυτός ερευνητής έγραψε αξιόλογα βιβλία για τα τσακώνικα, όπως ” περί της τσακωνικής διαλέκτου” όπου αποκαλύπτει ότι χαρακτηριστικό αυτής είναι το δωρικό α αντί του ιωνικού η,παραδέχεται δε ότι η λέξη ” Τσάκωνας προήλθε από παραφθορά από τις λέξεις ” τους Λάκωνας-Τσλάκωνας-Τσάκωνας” από εκεί δε και η ονομασίατηςπεριοχής που μιλιέται η δωρική ‘ Τσακωνιά”.΄Εγραψε δε επίσης δύο διατριβές το 1875 και 1880, την ” ΤσακωνικήνΓραμματική το 1881, Λαογραφικά το 1922,’ ΛΕΞΙΚΟ ΤΗΣ ΤΣΑΚΩΝΙΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΥ το 1923, έργο για το οποίο η τότε Κοινότητα Λεωνιδίου (σήμερα το Λεωνίδιο είναι πρωτεύουσα της Επαρχίας Κυνουρίας και εποπτεύει το Δήμο Νότιας Κυνουρίας), τον τίμησε με τη ανακήρυξή του σε επίτιμο δημότη της,” τσακώνικα πάραμύθια” το 1926,
Αλλά και ¨Ελληνες λόγιοι και επιστήμονες ασχολήθηκαν και αποκάλυψαν τη γνησιότητα της τσακώνικης και την προέλευσή της από την αρχαία δωρική. Πρώτος ο ιερέας < Οικονόμου καταγόμενος από το Λενίδι έγραψε την ” Πραγματεία της Λακωνικής (Τσακωνικής) γλώσσης” το 1846
Ο καθηγητής Γ. Χατζηδάκης στα ” Ακαδημαϊκά Αναγνώσματα (τό, Α σε΄68-69) επαναλαμβάνει αυτό που και Αγγλος καθηγητής Thumb εγραψε το 1894 στη διατριβή του die etyhnographische stellyng der Tzakonen= η εθνογραφική θέση των Τσακώνων, ότι ” ο δωρισμός της Τσακωνικής έγινε κοινό κτήμα της επιστήμης”
Ο λόγιος φιλόσοφος Μιχ.Λεκός, γνήσιοε Τσάκωνας έγραψετο 1920 πόνημα ” περί των τσακώνωνκαι τσακώνικής διαλέκτου” ΟΛ Στρατήγης το διήγημα ΑΤσιουράνα για να τιμήσει τη γλώσσα των προγόνων του
Ο καθηγητής της αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης Κ. Ρωμαίος πρϊστάμενος και διευθύνων τις ανασκαφές που έγιναν στην Κυνουρία στις αρχές του 20 αιώνα, ανακάλυψε ίχνη πολλών αρχαίων πόλεων όπως ” τας Γλυμπείς” σημερινά Λύγκια,κοντα στον΄Αγιο Βασίλη και Πλατανάκι, ” την πολίχνην” σήμερα Πούληθρα,”Τις Πρασιές”-“Βρασια” κοντα στην Πλάκα λεωνιδίου. ” Θυρέα” στον΄Αγιο Ανδρέα,ανακάλυψε δε στην κορυφή του σημερινού ” Σερνιάλι” αρχαία αναθήματα, βάσει βωμού. αρχαίο τείχος κυρίως δε το μικρό αγαλματάκι αφιερωμένο στον ” ΑΠΕΛΟΝ ΤΥΡΙΤ (Α) , καθώς και ίχνη ιερού αφιερωμένου στον Απόλλωνα τον οποίο αποκαλούσαν Τυρίτα, η δε επιγραφή αυτή ” παρείχε το απροσδόκητον κέρδοςότι το όνομα του εγγύς τσακώνικου χωρίου ΤΥρός είναι Αρχαίον”. Ενθουσιασμένος από την επίτυχία της αποστολής του ο Ρωμαίος καταλήγει ” δια της αρχαίας ονομασίας εβεβαιώθιη η θέσις του Τυρού. Αλλά των επιγραφών δεν είναι κατώτεραι,κατά την αποδεικτικήν δύναμιν, αι αρχαίαν καταγωγήν έχουσαι τοπονυμίαι. Τοιαύτας δέον να περιμένωμεν πολλάς εν τη ορεινή χώρα,ένθα θαυμασίως διετηρήθη η αρχαία λακωνική διάλεκτος εις το μήπω τελείως εξετασθέν πολύτιμον γλωσσικόν ιδίωμα”
Ο σπουδαιότερος όμως κ;ι συστημαστικώτερος ερευνητής και συγγραφέας υπήρξε ο δικός μας καθηγητής ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΩΣΤΑΚΗΣ, από τα Μέλανα, που έγραψε Γραμματική για τα Τσακώνικα, αλλά το σπουδαιότερο έργο του υπήρξε το τρίτομο λεξικό του ΤΗΣ ΤΣΑΚΩΝΙΚΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΥ, που το εξέδωσε το 1987 η Ακαδημία Αθηνών η οποία και εβράβευσε τον συγγραφέα. ΄Ενα σπουδαίο έργο που είναι οδηγός μας
ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ σε ΌΛΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ ΤΟΥΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣ. ΤΟΥΣ ΕΥΓΝΩΜΟΝΟΥΜΕ ΚΑΙ ΚΑΤΑΘΕΤΟΥΜΕ ΔΑΦΝΙΝΟ ΣΤΕΦΑΝΙ ΓΙΑ ΝΑ ΤΙΜΗΣΟΥΜΕ ΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΠΙΟ ΠΟΛΛΕς ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ ΚΑΙ ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗ ΣΤΟΝ ΠΑΤΡΙΩΤΗ ΜΑΣ ΘΑΝΑΣΗ ΚΩΣΤΑΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΟΛΥΤΙΜΟ ΕΡΓΟ ΠΟΥ ΜΑΣ ΑΦΗΣΕ
ΝΙΚΟΛΣΟΣ ΜΑΡΝΕΡΗΣ
astrosgr.com 