Από το «Φορέας Διαχείρισης Όρους Πάρνωνα και Υγροτόπου Μουστού, 2015. Οδηγός για την προστατευόμενη περιοχή όρους Πάρνωνα και υγροτόπου Μουστού. Φύση, Πολιτισμός, Οικοτουρισμός. Άστρος Αρκαδίας
Το μοναστήρι της Αρτοκωστάς ή Ορθοκωστάς, αποτελεί το «Βασιλομονάστηρο» της Κυνουρίας, με διατηρημένη την παραδοσιακή μορφή του. Βρίσκεται σε κατάφυτη πλαγιά και ανάμεσα σε ψηλόκορφα κυπαρίσσια, στο δρόμο μεταξύ Αγίου Ανδρέα και Πραστού. Απέχει από τον Άγιο Ανδρέα 12 χλμ. Για την ονομασία της έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις. Σύμφωνα με ενετικά έγγραφα προέρχεται από το τοπωνύμιο “Escorta ή Scorta”, το οποίο απαντά στο «Χρονικό του Μορέως». Σήμερα, επικρατεί η επωνυμία Ορθοκωστά. Κτισμένη σε απόσταση 3 χλμ. βορειοανατολικά από τη σημερινή μονή βρίσκεται στην τοποθεσία Βρύση η ερειπωμένη Κάτω Παναγιά (Παλαιά Μονή, Παλαιολό γειος Εποχή) μέσα στη ρεματιά του Βρασιάτη, όπου σήμερα σώζεται κρήνη των χρόνων της πρώιμης Τουρκοκρατίας με ισλαμίζουσα θυρίδα. Διασώζεται το καθολικό, ένα μακρόστενο κτήριο, καθώς επίσης και τμήματα του διπλού τείχους, το οποίο περιέβαλε το μοναστήρι και διαμόρφωνε τον χαρακτήρα του. Το παραδοσιακό τετράγωνο κλειστό σχήμα της νέας μονής της Αρτοκωστάς (που αντικατέστησε τη μονή της Κάτω Παναγιάς, που πιθανόν να καταστράφηκε στα 1460 μ.Χ. ή αργότερα) διαμορφώνεται με διώροφα και μονώροφα κτίρια με χαγιάτια από όλες τις πλευρές, ενώ στο κέντρο δεσπόζει το καθολικό. Το καθολικό καταστρέφεται με την πυρπόληση του Ιμπραήμ (1826 μ.Χ.) και ξανακτίζεται στην ίδια θέση μερικές δεκαετίες αργότερα (1864 μ.Χ.). Οι εικόνες του αρχικού καθολικού και το δάπεδό του (χρονολογείται βάσει επιγραφής στα 1627 μ.Χ.) διατηρήθηκαν
Ο σήμερα υφιστάμενος ναός που κτίστηκε στα 1864 μ.Χ., σύμφωνα με ιστορικές μαρτυρίες από Λεωνιδιώτες μαστόρους, αποτελεί τετρακιόνιο εγγεγραμμένο σταυροειδή ναό με εξάπλευρο τρούλο. Στο εσωτερικό ξεχωρίζει το ξυλόγλυπτο τέμπλο με δεσποτικές εικόνες, που χρονολογούνται στα 1692 μ.Χ. και προέρχονται από το αρχικό καθολικό της μονής. Εσωτερικά το καθολικό κοσμούν σύγχρονες τοιχογραφίες. Η μονή περιβάλλεται από διάφορα συνεχόμενα κτίσματα που φέρουν τοξωτά ανοίγματα και θύρες, κατώγια και ανώγια με πυργίσκους και χαγιάτια, ενώ ο ναός φέρει δυτικότροπο κωδωνοστάσιο και εντοιχισμένο γλυπτό διάκοσμο. Στη Βιβλιοθήκη της μονής υπάρχουν σπουδαία έγγραφα και πατριαρχικά σιγίλια που χρονολογούνται από τον 18ο αι. Το μοναστήρι τιμάται στην Κοίμηση της Θεοτόκου και εορτάζει στις 23 Αύγουστου.
astrosgr.com 