Ο Δημήτρη Ψαθάς είχε πει “Απόκριες στην Πάτρα και Πάσχα μόνο στο Λεωνίδιο”
Το Λεωνίδιο απέχει περίπου από το Άστρος 50 χλμ, από την Αθήνα 220 χλμ και από το αεροδρόμιο Αθηνών 250 χλμ. Στη διαδρομή Άστρους Λεωνιδίου υπάρχουν πολλές μαγευτικές παραλίες που «ο ήλιος και η θάλασσα του Αργολικού» βρίσκονται στο μεγαλείο τους. Το Λεωνίδιο είναι σήμερα η πρωτεύουσα και το κέντρο της Τσακωνιάς. Σε κοντινή απόσταση από το Λεωνίδιο περίπου 17 χλμ. είναι η ιερά μονή της Έλωνας, που σαν σύμβολο της Τσακωνιάς είναι κρεμασμένη και απροσπέλαστη στον κόκκινο βράχο.
Από το «Φορέας Διαχείρισης Όρους Πάρνωνα και Υγροτόπου Μουστού, 2015. Οδηγός για την προστατευόμενη περιοχή όρους Πάρνωνα και υγροτόπου Μουστού. Φύση, Πολιτισμός, Οικοτουρισμός. Άστρος Αρκαδίας».
Που ομιλείται η τσακώνικη διάλεκτος: Λεωνίδιο, Πραγματευτή, Μέλανα, Τυρό, Σαπουνακέικα, Άγιο Ανδρέα, Πραστό, Σίταινα, Καστάνιτσα. Συνοικισμούς: Σαμπατική, Λιβάδι, Βασκίνα, Παλιόχωρα, Άγιος Παντελεήμονας (Φούσκα), Δερνικέικα
· Η τσακώνικη διάλεκτος
· Η τσακώνικη διάλεκτος, ο τσακώνικος χορός, η ενδυμασία, τα ήθη και έθιμα των Τσακώνων, αποτελούν άλλη μια δυναμική της περιοχής του Πάρνωνα. Σύμφωνα με το «Χρονικόν της Μονεμβασιάς»: «Οι δε των θρεμμάτων νομείς και αγροικικοί κατωκίσθησαν εν τοις παρακειμένοις εκείσε τραχανοίς τόποις, οι και επ’ εσχάτων τζακονίαι επωνομάσθησαν». Οι Τσάκωνες, ως γνήσιοι απόγονοι των Δωριέων, διατήρησαν ανόθευτη τη ρίζα τους και η τσακώνικη γλώσσα αποτελεί και σήμερα τη ζωντανή έκφραση της Δωρικής διαλέκτου. Στην κοιτίδα της Τσακωνιάς, το σήμερα επιμένει να βαδίζει και να δημιουργεί στα χνάρια του χθες σε μια αέναη κι αδιάλειπτη πνοή της Ελλάδας.
O ιδιαίτερος γλωσσικός θησαυρός του τόπου μας .Η τσακώνικη διάλεκτος έχει συμπεριληφθεί στον κατάλογο των υπό εξαφάνιση γλωσσών της UNESCO και αναγνωρίζεται ως πολιτισμικό κατόρθωμα και ανεπανάληπτος θησαυρός πολιτισμού. Η γλώσσα διατηρήθηκε γνήσια και ανόθευτη στα στόματα των απλών ανθρώπων, των ξωμάχων, των ποιμένων και των γεωργών. Στις ευχές, στους χαιρετισμούς, στις κατάρες, στις καθημερινές εκφράσεις, στα πειράγματα και τα αστεία, εκεί βρίσκεται αιώνες τώρα ο γλωσσικός θησαυρός των Τσακώνων. Σε αυτό το ξεχωριστό κομμάτι της Ελληνικής γης που λέγεται Τσακωνιά (κοιτίδα της Τσακωνιάς υπήρξε ο Πραστός, η Καστάνιτσα και η Σίταινα), σε αυτούς τους τραχινούς τόπους, οι κάτοικοι της περιοχής, διαθέτοντας ελάχιστα μέσα, όχι μόνο επιβίωσαν, αλλά άφησαν πίσω τους μια πολύτιμη κληρονομιά, την τσακώνικη παράδοση, την πανέμορφη γλώσσα, τον μοναδικό υποβλητικό τσακώνικο χορό, τα τσακώνικα τραγούδια, την υφαντική τέχνη, τις συνήθειες τους, ό,τι ονομάζουμε σήμερα ήθη και έθιμα. Όλα αυτά συνθέτουν την ταυτότητα του τόπου με μια ζωντανή γλώσσα που είναι στο χέρι των Tσακώνων, αλλά και όλου του ελληνισμού, να την αγκαλιάσει και να την προστατέψει από τη λησμονιά
Το Λεωνίδιο, η πρωτεύουσα της θάλασσας, με μακραίωνη ναυτική ιστορία, βρίσκεται στην αρχή της κοιλάδας του ποταμού ∆αφνώνα (γνωστού από την αρχαιότητα ως Σελινούντας). Είναι χτισμένο στη βάση επιβλητικών ερυθρών βράχων που αποτελούν ένα φυσικό παρατηρητήριο με απεριόριστη θέα προς τον θαλάσσιο ορίζοντα. Σύμφωνα με την απογραφή του 2011 έχει 3.826 κατοίκους, που είναι κυρίως Τσάκωνες, με έντονα ανεπτυγμένο το θρησκευτικό συναίσθημα. Η κοίτη του ποταμού περνά από το µέσο της πόλης σαν µαίανδρος και συνεχίζει να διαρρέει τον εύφορο κάμπο του καταλήγοντας στη θάλασσα του Μυρτώου πελάγους. Απέχει 93 χλμ. από την Τρίπολη και 200 χλμ. από την Αθήνα.
Το Λεωνίδιο πήρε το όνομά του από το εκκλησάκι του Aγίου Λεωνίδα, που αναφέρεται σε χρυσόβουλο του Aνδρονίκου B΄ Παλαιολόγου, το 1293 και στα τσακώνικα λέγεται «Αγιελίδη». Έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισµός και ιστορικός τόπος με τα δίπατα και τρίπατα αρχοντόσπιτα µε τις πλακόστρωτες και βοτσαλωτές αυλές, τα όµορφα κεραµοσκέπαστα χαγιάτια, τους υψηλούς πέτρινους ασβεστωµένους µαντρότοιχους και τα σκαλιστά και ζωγραφισµένα ταβάνια, τις καμινάδες, που έχουν κατασκευαστεί με περίτεχνο τρόπο, και δίνουν στον επισκέπτη µια πρώτη γεύση της τοπικής αρχιτεκτονικής.
Στο Λεωνίδιο σώζονται τρία από τα µεγαλοπρεπέστερα προεπαναστατικά µνηµεία της Πελοποννήσου. O πύργος του Tσικαλιώτη (1808), που κατά καιρούς φιλοξενεί καλλιτεχνικές εκθέσεις και εκδηλώσεις, είναι από τα παλαιότερα διατηρητέα οικοδομήματα της Πελοποννήσου και είναι επισκέψιμος για το κοινό (Βλ. φωτ. σελ. 367). Στο εσωτερικό του έχει ωραία ξύλινη επένδυση και ένα τεράστιο τζάκι. Δεύτερο το αρχοντικό του Πολυτίµου (1816) και αυτό διατηρητέο και τρίτο σηµαντικό κτίριο είναι το αρχοντικό Kατσικογιάννη (1807), που βρίσκεται στη βόρεια άκρη του οικισµού. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο πύργος Xατζηρούδη. Πραγματικό στολίδι αποτελεί το εξατάξιο σήμερα δημοτικό σχολείο τύπου Καλλία, που λειτουργεί από το 1910 περίπου, ενώ το νέο στολίδι του Λεωνιδίου και της περιοχής αποτελεί η «Φάμπρικα», το κτήριο του Κέντρου Προβολής της Αγροτικής Ιστορίας και των Δρόμων της Θάλασσας στην Ανατολική Πελοπόννησο, με πολύχρονη και πολύπτυχη ιστορία.
Αξιόλογες και ιστορικής σημασίας είναι αρκετές εκκλησίες της πόλης, όπως η Μητρόπολη (ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου) με σημαντικές εικόνες του 17ου αιώνα, η Αγία Αικατερίνη, η Αγία Κυριακή, οι Τρεις Ιεράρχες, οι Άγιοι Ταξιάρχες και η Παναγία Χατζαλιού. Πάνω σε κατάφυτο λόφο νότια της πόλης είναι το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, το οποίο γιορτάζει με πανηγύρι το καλοκαίρι. Σε ύψωμα που δεσπόζει της πόλης, δεξιά από την ανατολική είσοδο, σώζονται τρεις χαρακτηριστικοί παραδοσιακοί, ανεμόμυλοι.
Στα 4 χλµ. από το Λεωνίδιο βρίσκεται το επίνειο της πόλης, η Πλάκα, με το γραφικότατο λιμανάκι της. Υπάρχει όμορφη οργανωµένη βοτσαλωτή παραλία κοντά στο λιμάνι, καθώς και πολυτελή καταλύματα, ενοικιαζόμενα δωμάτια, οργανωμένο κάμπινγκ, εστιατόρια και ταβέρνες με θαλασσινούς μεζέδες. Από το ακρωτήρι Πελιάς, που βρίσκεται λίγο βορειότερα του παραθαλάσσιου οικισμού Λάκκος, μέχρι το λιμανάκι της Πλάκας, εκτείνεται μια απλωτή παραλία (μήκους 2 χλμ.) με χοντρή άμμο και βότσαλα. Νότια από την Πλάκα ξεκινά μια βραχώδης αλλά ήπια ακτή, που προσφέρεται για υποβρύχιο ψάρεμα.
Το αρχαίο όνομα του Λεωνιδίου είναι Βρασιές ή Πρασιές, η θέση των οποίων ήταν πάνω από το λιμάνι της Πλάκας, στον λόφο με το ξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου. Η Πλάκα αποτελεί σήμερα το επίνειο του Λεωνιδίου. Εδώ, σύμφωνα με τη μυθολογία, ξέβρασε η θάλασσα μέσα σε Λάρνακα τον απροστάτευτο μικρό Διόνυσο, που παρέλαβε η Ινώ και τον έκρυψε στο Σπήλαιο της Σίντζας (Βλ. σελ. 128) και έκτοτε ονομάζεται σπήλαιο του Διονύσου.
Το Λεωνίδιο, ο «σίγουρος τόπος» κατά τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και ο «Διονύσου κήπος» κατά τον Παυσανία, είναι η πατρίδα των ζωγράφων Νέστορα Βαρβέρη και Βρασίδα Τσούχλου, του ποιητή Κώστα Ουράνη, του Γιώργου Σαραντάρη, της Ελισάβετ Ψαρά κ.ά. Είναι η πατρίδα πολλών αγωνιστών, καραβοκυραίων και οικονομικών χορηγών και στρατιωτικών αρχηγών του Αγώνα για την ελευθερία του 1821. Όταν ο αιγυπτιακός στρατός του Ιμπραήμ το 1826 κατέστρεψε την ιστορική πρωτεύουσα Τσακωνιάς, τον Πραστό, οι κάτοικοί του κατέφυγαν στο Λεωνίδιο, οπότε άρχισε να αναπτύσσεται. Η καποτε απομονωμένη Τσακωνιά συσφίγγοντας τους δεσμούς της με τα μεγάλα αστικά κέντρα της Ευρώπης και της Ανατολής, οσμίζεται τον άνεμο ελευθερίας που πνέει από τη Δύση και λόγω της οικονομικής της θέσης που είναι ισχυρή, πρωτοστατεί στην Ελληνική Επανάσταση που συνταράσσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο εφοπλισμός του Λεωνιδίου και όλης της Τσακωνιάς έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο όχι μόνο για την ανάπτυξη της περιοχής, αλλά συντέλεσε καθοριστικά στην Επανάσταση του 1821.
Ο κάµπος του Λεωνιδίου παράγει πληθώρα αγροτικών προϊόντων, εσπεριδοειδή, ελιές, ντομάτες, μαρούλια και άλλα κηπευτικά. Χαρακτηριστικό όµως προϊόν της περιοχής είναι η µελιτζάνα (η τσακώνικη, όπως είναι γνωστή), που είναι πιο γλυκιά από άλλες ποικιλίες, κυρίως λόγω µικροκλίµατος και εδάφους και φηµίζεται ως η πιο εύγευστη στην Ελλάδα. Στο επίνειο του Λεωνιδίου, την Πλάκα, στα τέλη Αυγούστου έχει καθιε ρωθεί η «Γιορτή της τσακώνικης μελιτζάνας» (Βλ. σελ. 279) ενώ στο Λεωνίδιο διοργάνωνεται επίσης και το φημισμένο πλέον Φεστιβάλ Μελιτζάζζ (Βλ. σελ. 270).
Εντυπωσιακό είναι το Πάσχα στο Λεωνίδιο (Βλ. σελ. 271), τόσο που ο ∆ηµήτρης Ψαθάς έγραψε κάποτε: «Καρναβάλι στην Πάτρα και Πάσχα µόνο στο Λεωνίδιο». Σε απόσταση 5 χλμ. από το Λεωνίδιο, δυτικά επάνω σε βράχο, βρίσκεται η μονή του Αγίου Νικολάου Σίντζας (Βλ. σελ. 192).
Σε όλες τις μεγάλες μάχες και τις πολιορκίες οι επαναστατημένοι Τσάκωνες δίνουν το βροντερό παρόν. Θρυλείται πως πολέμαγαν και βροντοφώναζαν: «Ντζιντάει το καριοφίλι τάνου τα διάσελα, α Έωνα να φυλάει τα τσακονόπου’α». Δηλαδή «Βροντά το καριοφίλι πάνω στα διάσελα, η Έλωνα να φυλάει τα τσακωνόπουλα».
Ιστορία Λόγω της οχυρής του θέσης και του διαθέσιμου νερού, ο τόπος της Νότιας Κυνουρίας άκμασε κατά τους μυκηναϊκούς χρόνους. Στο Παλαιοχώρι, στο Λεωνίδιο και στη Βασκίνα έχουν ανασκαφεί χαρακτηριστικοί θολωτοί τάφοι, ενώ εδώ συμμείχθηκαν τα ελληνικά φύλλα των Δωριαίων, των Αχαιών και των Ιώνων. Από τα τέλη του 11ου αιώνα αιώνα π.Χ. και έως την έλευση των Ρωμαίων η γη της Κυνουρίας διεκδικούταν ακατάπαυστα από το Άργος και τη Σπάρτη. Οι Κυνουριάτες διαπλέουν τη Μεσόγειο, φτάνουν και επικούν στον Τάραντα και στις ακτές της θάλασσας του Μαρμαρά. Έτσι εξηγείται και η προτίμηση των βυζαντινών αυτοκρατόρων στους Τσάκωνες πολεμιστές, μιας και γνώριζαν την αφοσίωσή τους και το ήθος τους. Κατά την περίοδο της ρωμαϊκής κυριαρχίας αναπτύσσεται ειρηνικά η περιοχή. Οι Τσάκωνες συναντώνται ήδη με αυτό το όνομα από τα χρόνια του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου του Ζ’, αποτελώντας κατά τα χρόνια αυτά ένα ξεχωριστό στρατιωτικό σώμα.
astrosgr.com 