To άρθρο (Σ4=προχειρο)
Νότιο (ΝΤ) ,Βόρειο(ΒΤ) ονομ.γεν,αιτ (ΟΓΑ) ΑΡΣ ,ΘΗΛ, ΟΥΔ ( ΑΘΟ )
Συνοπτικἠ Γραμματικἤ Κωστἀκη , ΑΡΧ-ΤΣΑΚ το ἀρθρο σλ 63
ΑΘΟ , ( ΝΤ)
- ΟΝ – ο, α, το
- ΓΕΝ – του. τα(ρ) , του
- ΑΙΤ – το(ν) , τα(ν) , το
- ΟΝ – οι , οι , τα
- ΓΕΝ- του(ν), του(ν), του(ν)
- ΑΙΤ – του(ρ), του(ρ), τα
- <** ΑΙΤ- τι(ρ), τι(ρ) >
- Παράδειγμα:
- ο σκύλος >ο κούε
- η μητέρα >α μάτη
- το παιδί> το καμπζί
- ο βορειάς,οι βοριάδες > ο, του, το -βορία , οι, τι -βορζάδε
- το πόδι ,τα πόδια > ο, του, το -πούα, οι, τι -πούε
- ο ἀνδρας (σὐζυγος) ,άνδρες > ο ἀτσωπο, οι ατσοἰποι & ατσοὐπου
- ο ἀνθρωπος , οι ἀνθρωποι> ο ἄθρωπο ,οι αθροἰποι & -οὐπου
| ΑΡΘΡΟ | σελ 353 | ||
| ΕΝΙΚΟΣ | ΑΡΣ | ΘΗΛ | ΟΥΔ |
| ΝΤ | ΝΤ | ΝΤ | |
| ΟΝ | ο | α | το |
| ΓΕΝ | του | τα(ρ) | του |
| ΑΙΤ | το(ν) | τα(ν) | το |
| ΠΛΗΘΥΝΤ | |||
| ΟΝ | οι | οι | τα |
| ΓΕΝ | του(ν) | του(ν) | του(ν) |
| ΓΕΝ | |||
| ΑΙΤ | του(ρ) | του(ρ) | τα |
| ΑΙΤ | τι(ρ) | τι(ρ) |
- Για τα αρσενικά έχουμε το άρθρο ο
- Ο λιούκο= ο λύκος
- Ο χιούρε= ο χοίρος,το γουρούνι
- Ο τσαϊρέ= ο καιρός ( τσ λεπτό)
- Για τα θηλυκά έχουμε το άρθρο α
- Α μάτη= η μητέρα
- Α αθιά= η αδελφή
- Α θάσσα = η θάλασσα
- Για τα ουδέτερα έχουμε το άρθρο το
- Το καμπζί= το παιδί
- Το κουνάρι= το σκυλάκι
- Το άσι= το αστέρι
- ΑΡΣΕΝΙΚΟ Ενικός αριθμός
- Ονομαστική ο
- Γενική του
- Αιτιατική το ή τον
- ΑΡΣΕΝΙΚΟ Πληθυντικός αριθμός
- Ονομαστική οι
- Γενική —-
- Αιτιατική του ή τουρ
- ΘΗΛΥΚΟ Ενικός αριθμός
- Ονομαστική α
- Γενική τα ή ταρ
- Αιτιατική τα ή ταν
- ΘΗΛΥΚΟ Πληθυντικός αριθμός
- Ονομαστική οι
- Γενική ——
- Αιτιατική του ή τουρ
- ΟΥΔΕΤΕΡΟ Ενικός αριθμός
- Ονομαστική το
- Γενική του
- Αιτιατική το
- ΟΥΔΕΤΕΡΟ Πληθυντικός αριθμός
- Ονομαστική τα
- Γενική ——
- Αιτιατική τα
- ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:
- ΑΡΣΕΝΙΚΟ Ενικός αριθμός
- Ονομαστική ο άτσωπο
- Γενική του ατσίπου
- Αιτιατική τον άτσωπο
- ΑΡΣΕΝΙΚΟ Πληθυντικός αριθμός
- Ονομαστική οι ατσίποι
- Γενική ——-
- Αιτιατική τουρ ατσίποι
- ΘΗΛΥΚΟ Ενικός αριθμός
- Ονομαστική α γουναίκα
- Γενική τα γουναίκα
- Αιτιατική τα γουναίκα
- ΘΗΛΥΚΟ Πληθυντικός αριθμός
- Ονομαστική οι γουναίτσε
- Γενική ——–
- Αιτιατική του γουναίτσε
- ΟΥΔΕΤΕΡΟ Ενικός αριθμός
- Ονομαστική το καμπζί
- Γενική του καμπζίου
- Αιτιατική το καμπζί
- ΟΥΔΕΤΕΡΟ Πληθυντικός αριθμός
- Ονομαστική τα καμπζία
- Γενική ———
- Αιτιατική τα καμπζία
- ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
- Τα ουσιαστικά στα τσακώνικα ΔΕΝ δημιουργούν γενική πληθυντικού.
- Αυτή σχηματίζεται περιφραστικά. Π.χ.
- Αυτά τα βιβλία είναι των παιδιών> Ένταϊ τα χαρκία είνι σ’ ένταϊ τα καμπζία.
- Το κέντημα είναι δουλειά των κοριτσιών> το τσέντημα ένι δουλεία για σατέρε.
- Αυτού του ανθρώπου > Σ’ έντενι τον άθρωπο.
- Λίγα μόνο ονόματα διατήρησαν την γενική Π.χ.
- Δύο ημερών δουλειά> Δυρ αμερού δουλεία
- Τριών χρόνων παιδί> Τσεί χρόνου καμπζί
- Δύο μηνών νύφη >Δυ μηνού νύθη
- το φεγγάρι σήμερα είναι τριών ημερών> Το φεγγάρι σάμερε ένι τσειρ αμερού=
- Οι τύποι : τον,ταν,ταρ,τουρ παίρνουν το ν ή το ρ όταν το ουσιαστικό που ακολουθεί αρχίζει από φωνήεν π.χ.ταρ ελία , τον άτσωπο,τουρ ατσοίποι,τουρ ελίε.
- Το ν της αιτιατικής ενικού του αρσενικού και του θηλυκού άρθρου διατηρείται και πριν από το κ,π,τ,τσ. π.χ. Τον κάλυε= το καλύβι ,Ταν κατσούα= τη γάτα,Τον πούα= το πόδι, Τον τσήπο= τον κήπο
- ΠΡΟΦΟΡΑ:
- τσέντημα ( τσ λεπτό)
- Ένι ( ν υπερωικό)
- Δουλεία ( λ υπερωικό)
- έντενι ( ν υπερωικό)
- Τσει ,τσειρ ( τσ άηχο δασύ)
- Ελία ,ελίε ( λ υπερωικό)
- Άτσωπο , ατσίποι( τσ άηχο δασύ) )
- Τσήπο ( τσ λεπτό)
- Διευκρίνηση:
- Ο άτσωπο, οι ατσοίποι= ο άντρας,οι άντρες (ο σύζυγος ,οι σύζυγοι)
- Ο άθρωπο, οι αθροίποι= ο άνθρωπος,οι άνθρωποι
Πηγές
Συνοπτικἠ Γραμματικἤ Κωστἀκη 1951
Γιάννη Καμβύση” Για να κοντούμε τα γρούσσα νάμου “ (Για να κρατήσουμε τη γλώσσα μας) Κείμενο : Από την ομάδα, Η γλώσσα των Τσακώνων
astrosgr.com 